Als je zelf niets onderneemt, bepaalt de wet wie je erfgenamen zijn en op welk deel ieder van hen recht heeft. Binnen de Europese Unie is dat het erfrecht van je laatste gewone verblijfplaats¹.

Successieplanning houdt in dat je bij leven stappen onderneemt om je vermogen over te dragen aan je nabestaanden. Door vooraf actie te ondernemen, kun je

• Bepaalde nabestaanden beschermen of bevoordelen
• (Een deel van) je vermogen nalaten aan andere dan je wettelijke erfgenamen
• De successierechten of erfbelasting die je erfgenamen moeten betalen, verlichten
• De erfenis vervroegen door vermogensoverdrachten vóór je overlijden

De samenlevingsvorm waarvoor jij en je partner kozen, is van groot belang om te bepalen wat de langstlevende erft.

• Feitelijk samenwonenden erven juridisch gezien niet van elkaar
• Bij wettelijk samenwonenden erft de langstlevende partner het vruchtgebruik van de woning en van de inboedel
• Gehuwde partners zijn wettelijk reservataire erfgenamen² van elkaar

Met een huwelijkscontract kun je je partner bevoordelen. Je kunt

• Bepaalde eigen goederen inbrengen in het gemeenschappelijke vermogen
• Bepalen dat de langstlevende meer dan de helft uit de gemeenschap ontvangt. Je kunt zelfs laten vastleggen dat de langstlevende de hele gemeenschap ontvangt. Dat laatste wordt de 'langst leeft, al heeft'-clausule genoemd. Er hangt echter een hoog prijskaartje aan die clausule met betrekking tot de successierechten of erfbelasting.
• Keuzemogelijkheden opnemen in je huwelijkscontract. In zo’n keuzebeding kun je bijvoorbeeld bepalen dat de langstlevende bij het overlijden van de partner kan kiezen om alle of een deel van de gemeenschappelijke goederen in volle eigendom te krijgen of alleen in vruchtgebruik. Dat heeft als voordeel dat de langstlevende die keuze kan maken op basis van de concrete omstandigheden op het ogenblik van het overlijden: zijn leeftijd en gezondheidstoestand, de relatie met de kinderen, ...

Met een huwelijkscontract kun je ook kinderen uit een vorige relatie beschermen.

Deze aanpassingen hebben betrekking op de verdeling van het vermogen bij overlijden. Sommige wijzigingen kunnen leiden tot een hogere erfbelasting of successierechten. Het is belangrijk om alle aspecten mee te nemen in je beslissing en je te laten adviseren door een notaris.

Met een schenking kun je bij leven goederen overdragen aan een dierbare naar keuze. De persoon die de schenking ontvangt, noemt men de begiftigde.

Ook bij een schenking houd je er het best rekening mee dat er een voorbehouden gedeelte bestaat voor de reservataire erfgenamen². Als je meer schenkt dan het beschikbare gedeelte, kunnen de reservataire erfgenamen eisen dat dit teveel terug in de nalatenschap wordt gebracht.

Als grootouder kun je rechtstreeks schenken aan je kleinkind. De schenking aan het kleinkind wordt dan aangerekend op het erfdeel van je kind (mits akkoord schenker – kind – kleinkind). Dat noemt men de generatiesprong bij een schenking.

Met een globale erfovereenkomst kun je onder bepaalde voorwaarden in beperkte mate afspraken vastleggen met je kinderen over schenkingen. Dat kan nuttig zijn om evenwicht te bepalen tussen erfgenamen in rechte lijn. Je kunt bijvoorbeeld vastleggen dat één van je kinderen nog iets tegoed heeft van een ander kind. Zo’n erfovereenkomst kan alleen door een notaris worden opgemaakt.

In de praktijk wordt er vaak geschonken met voorbehoud van vruchtgebruik. Zo behoud je als schenker levenslang het vruchtgebruik (bijv. rente, huuropbrengsten) van het geschonken goed en behoud je ook de controle over het goed (de begiftigde kan niet alleen over het goed beschikken).

Als je een onroerend goed wilt schenken, moet je naar een notaris gaan. De schenkingsakte wordt dan geregistreerd en je betaalt schenkbelasting (Vlaams Gewest) of schenkingsrechten (Brussels Hoofdstedelijk en Waals Gewest). In Vlaanderen is de schenkbelasting voor onroerende goederen sinds 1 juli 2015 verlaagd, zodat het schenken van onroerende goederen aantrekkelijker is geworden.

Je kunt op verschillende manieren roerende goederen schenken

Je betaalt schenkbelasting. Er zijn geen successierechten of erfbelasting meer verschuldigd bij het overlijden van de schenker.

Bij een bankgift schrijf je geld of effecten over van je bankrekening naar de rekening van de begiftigde. Om de bankgift te kunnen bewijzen, is een aangetekend 'pacte adjoint' nodig waarin vermeld staat dat het om een schenking gaat.

Je betaalt geen schenkbelasting. Op de geschonken goederen zijn alleen successierechten of erfbelasting verschuldigd als de schenker overlijdt binnen de 3 jaar (Vlaamse en Brussels Hoofdstedelijk Gewest) of 5 jaar (schenkingen vanaf 1 januari 2022 in het Waalse Gewest) na de schenking.

Wanneer je de begeleidende documenten bij de bankgift registreert, is schenkbelasting verschuldigd. In dat geval betaal je geen successierechten of erfbelasting meer bij het overlijden van de schenker.

Met een levensverzekering kun je iemand begunstigen bij je overlijden of tijdens je leven. Zo kan het nuttig zijn je kleinkinderen te begunstigen. Omdat ze tegen de tarieven rechte lijn en apart belast worden, zullen ze in totaal minder erfbelasting verschuldigd zijn. De belasting wordt immers gespreid over meer erfgenamen.

Je houdt er best wel rekening mee dat er een voorbehouden gedeelte bestaat voor de reservataire erfgenamen². Als je in je levensverzekering beschikt over meer dan het beschikbare gedeelte, kunnen de reservataire erfgenamen eisen dat dit teveel terug in de nalatenschap wordt gebracht.

Wanneer de verzekerde gebeurtenis zich voordoet (je overlijden of de einddatum van het verzekeringscontract), keert de verzekeringsmaatschappij een kapitaal uit aan wie in het contract als begunstigde is aangeduid. Zolang de verzekerde gebeurtenis zich niet voordoet, kun je een levensverzekering in principe altijd afkopen of de begunstiging wijzigen.

De contractuele begunstiging met een levensverzekering heeft voorrang op de bepalingen van het huwelijkscontract en het testament. Op basis van de begunstigingsclausule wordt rechtstreeks, dus buiten de nalatenschap om, aan de begunstigde(n) uitgekeerd. De verzekeringnemer kan ook als begunstigde 'de nalatenschap' aanduiden. Dan krijgt de uitkering dezelfde bestemming als de rest van de nalatenschap van de overleden verzekeringnemer. Op de uitkering zijn successierechten of erfbelasting verschuldigd.

Successieplanning met levensverzekeringen gebeurt zowel met spaarverzekeringen met een gegarandeerde interestopbrengst (tak 21) als met beleggingsverzekeringen gekoppeld aan beleggingsfondsen (tak 23).

Als niet-gehuwde samenwonende partners kun je elkaar ook bevoordelen met een tontine- of aanwasbeding. Vraag daarvoor zeker professioneel advies.

Een groter vermogen? Successieplanning op maat

Onze experts bij private banking informeren je over wie wat erft en welke belastingen dat meebrengt. Ze bekijken de mogelijkheden om je vermogen geheel of gedeeltelijk over te dragen of zo te organiseren dat de erfbelasting wordt beperkt. Telkens met de voor- en nadelen en met de bijhorende tarieven. Zo kies je zelf wat voor jou de beste oplossing is.

We begeleiden je over het hele traject, tot en met het bezoek aan de notaris. Je planning voor de toekomst wordt het best regelmatig geactualiseerd. Daarom is je private banker altijd beschikbaar om veranderingen en nieuwe mogelijkheden met je te bespreken. Zowel particulieren als ondernemers helpen we graag verder.