Circulair ondernemen doe je samen

De mouterijsector is een grootverbruiker van energie, voor Boortmalt betekent dit ongeveer 2 terrawattuur per jaar, waarvan drie vierde in de vorm van warmte en een vierde in de vorm van elektriciteit. Het spreekt voor zich dat we dit verbruik verder willen verlagen en vergroenen. De samenwerking met Indaver startte met een wild idee van 2 bedrijfsleiders en het vergde heel wat tijd om tot een uitvoerbaar en vergunbaar project te komen. Decarboniseren kost immers geld, maar we vinden het zo belangrijk dat we een leidende rol willen opnemen in onze sector. Dat weerspiegelt zich in onze doelstellingen (Science Based Technology initiative): tegen medio 2030 moet onze netto CO₂-uitstoot 50% lager liggen, tegen 2035 willen we klimaatneutraal worden. Je merkt, onze klimaatdoelstellingen zijn zelfs ambitieuzer dan die van de Klimaat akkoorden van Parijs (2050).
Vandaag besparen we al ongeveer 30.000 ton C0₂ per jaar door restwarmte van Indaver te gebruiken. Dat we de oplossing zomaar in de buurt konden vinden, was wel een ‘eyeopener’. Daarom gaan we nu altijd de buurt verkennen als we een site willen decarboniseren. Maar Boortmalt heeft niet alleen zeer veel energie maar ook zeer veel water nodig. Dat is eigen aan ons proces: gerstkorrels breng je ‘tot leven’ door ze tot driemaal toe in water onder te dompelen. Vroeger lieten we dat water telkens wegvloeien. Nu werken we aan hergebruik, via membraamfiltratie, ‘reverse osmosis’ en andere technieken. Zo willen we tegen 2030 in plaats van 3.000 liter water per ton mout beneden de 2.000 liter raken. We hebben dus ook nog eens ons eigen circulair circuitje – ook voor onze eigen restwarmte trouwens.

In de circulaire economie werk je onder andere met reststromen. Reststromen zijn dus geld waard. Toch vinden sommigen dat die gratis moeten zijn omdat ze anders toch verloren zouden gaan. Maar dat klopt niet: om die reststromen te capteren zijn investeringen nodig. Bovendien is het een langetermijn commitment. Je zou wel, als benchmark, het principe kunnen hanteren dat een circulair product, zoals warmte uit afval, niet duurder mag zijn dan een lineair product, zoals warmte uit gas. Het ‘niet meer dan anders’-principe. Hou daarbij ook wel rekening met de maatschappelijke kost.
Circulair ondernemen hoeft overigens niet altijd grote investeringen te vergen: een energiegemeenschap oprichten of aan energiedelen doen is heel wat goedkoper dan investeren in een warmtenet. Als kmo kun je bijvoorbeeld investeren in zonnepanelen en de opbrengst ter beschikking stellen van je medewerkers. Of andersom natuurlijk.

De overheid zou wel kleinere bedrijven en gemeenten moeten ondersteunen zodat ook zij toegang krijgen tot duurzaamheidskennis en expertise. Bij VITO doen wij academisch onderzoek naar mogelijke oplossingen en testen wij hoe ver bepaalde technologieën al staan, volgens zogenaamde Technology Readiness Levels.
Ik roep hierbij meteen alle bedrijven en kmo’s op om hun stem te laten horen, zodat we ons onderzoek van meet af aan kunnen toetsen aan de praktijk. Anders lopen we het risico om met oplossingen te komen waarop niemand zit te wachten.

Vroeger was het Havenbedrijf een landlord die zich kon beperken tot het aanleggen van dokken, kademuren en sluizen. Vandaag neemt Port of Antwerp-Bruges de rol van community builder op, we kennen onze havengebruikers en treden op als neutrale partij. We zorgen ervoor dat de bedrijven op onze site elkaar vinden. En schuiven als partner mee aan tafel om zware investeringen mee mogelijk te maken, zoals die voor Warmtenet Antwerpen Noord en Ecluse.
Daarnaast zetten wij ook erg in op het recycleren van grondstoffen. Niet alleen vanuit efficiëntie-denken maar ook vanuit geopolitieke overwegingen is circulair ondernemen een van de belangrijkste pijlers voor onze toekomstige grondstofvoorziening. Daarom geven we op de voormalige Opel-site in Antwerpen alvast ruimte aan bedrijven die grondstoffen, zoals propyleen en poly-urethaan, recycleren uit bijvoorbeeld matrassen, isolatiepanelen, autobanden… En aan bedrijven die nieuwe processen uittekenen. Maar daar stopt het natuurlijk niet. Het zal vooral uitdagend blijven om, naast ruimte en een adequaat beleid, continu toegang te kunnen creëren tot de volumes aan basismateriaal en natuurlijk ook de klanten die met gerecycleerde grondstoffen willen werken.

In de stad Antwerpen willen we tegen 2030 de uitstoot van broeikasgassen met minstens 50% verminderen tegenover 2005. Als we restwarmte uit het havengebied kunnen gebruiken om woningen in de stad te verwarmen, zetten we al een grote stap. Tegen 2030 moet 10% van de warmte via warmtenetten ontsloten worden. Daar heb je een kritische hoeveelheid afnemers voor nodig (zoals de sociale woningen van woningmaatschappij Woonhaven), continue afnemers (zoals Boortmalt) en stabiele ‘leveranciers’ van restwarmte (zoals Indaver).
Als de gewestelijke overheid wil dat warmtenetten zo ontworpen worden dat er later meerdere producenten en afnemers kunnen aansluiten – en dat wil ze – moet ze ook zorgen voor een stabiel subsidiekader voor de financiering van die initiële overcapaciteit. Daarnaast kan de overheid ook financieel participeren in publieke infrastructuur voor die netwerken en in installaties voor de aankoppeling van bedrijven. Dat doen wij in Antwerpen ook via financieringsholding FINEG. Daardoor lopen de kosten voor de betrokken bedrijven minder hoog op en kunnen ze deze investeringen off-balance houden.
Daarnaast is er ook een belangrijk sociaal aspect en proberen we drempels te verlagen. Zo hebben we tijdelijk de betaling van gemeentelijke opcentiemen kwijtgescholden voor bestaande eigenaarsblokken die aansluiten op het warmtenet. En tot slot: we zien veel technologische push van de overheid, maar te weinig market pull. De overheid zou bijvoorbeeld de marktvraag naar groen staal kunnen stimuleren door bijvoorbeeld naast end of life-normen ook richtlijnen te geven over het materiaalgebruik van nieuwe producten op de markt.
Een stad kan matchmaker zijn tussen vraag- en aanbodzijde van energie, maar een bredere aanpak zou nog beter zijn. Zo geven de energiebeleidsovereenkomsten die energie-intensieve bedrijven afsluiten met de Vlaamse overheid, ons heel wat data over restwarmte en warmtevragen. Een neutrale partij zou die kunnen matchen. Een soort Tinder voor warmte en energie, dàt hebben we nodig! Misschien iets voor Vito?