De tijd valt niet stil in het uurwerkatelier
Zwitserland heeft een iconische reputatie op gebied van uurwerken en bijna werkelijk iedere Alpenfamilie heeft haar tikkende klokjes. Ook de Antwerpse Diamantbuurt heeft haar eigen uurwerkmeester. Raymond Meeus heeft de voorbije 30 jaar een uurwerkatelier uitgebouwd waar Breitling-, Omega-, Jaeger-LeCoultre en Cartier-uurwerken hun binnenkamers openbaren voor onderhoud of herstelling. Vingertophandschoenen liggen op de werktafel naast zorgvuldig geplaatste potjes met verschillende oliën en vetten, de loepbril steeds binnen handbereik. Voor Private Expert namen wij een kijkje achter de zwaarbeveiligde deuren en kwamen terug met praktische tips voor uurwerken in topconditie.
Het bloed kruipt waar het niet gaan kan. Dat geldt ook voor uurwerkmeester Raymond Meeus die reeds 30 jaar ervoor zorgt dat uw uurwerk in prima conditie blijft. De microbe werd hem met de paplepel ingegoten. Samen met zijn vader, die ingenieur was, schuimden ze in het weekend rommelmarkten af op zoek naar uurwerken.
“Ik herinner me nog mijn fascinatie wanneer mijn vader het uurwerk volledig demonteerde op zoek naar mogelijkheden om het mechanisch hart opnieuw te laten kloppen. Ik volgde zelf een opleiding tot uurwerkmaker, maar om eerlijk te zijn, duurt die opleiding nog voort tot op heden. Ik ben nooit gestopt met mij bij te scholen en kan nu ook met trots zeggen dat er weinig merken zijn die ik nog niet onder handen heb genomen."
Laat ons met de deur in huis vallen. Waarom hebben uurwerken onderhoud nodig?
"Het verbaast me inderdaad dat mensen soms meer dan 10 jaar een uurwerk dragen en dan moeten vaststellen dat het niet accuraat meer is. Vergelijk het met de motor van een auto: daar vindt u het toch normaal dat deze om de zoveel kilometer een onderhoud krijgt. Een uurwerk is eveneens een stukje mechaniek dat u 24/7 vergezelt, onderhevig is aan temperatuurschommelingen en onverwachte bewegingen.
Bewegende onderdelen hebben olie en vet nodig om gesmeerd te lopen, en tegelijk zorgt de permanente beweging ervoor dat slijtage optreedt. En als u dan weet dat de meer complexe uurwerken uit meer dan 150 onderdelen bestaan, dan snapt u meteen dat deze complexe en vaak minuscule pareltjes de nodige aandacht vergen."
Moeten we ons dan voorstellen dat u een enorme stock moet hebben als u zoveel verschillende soorten uurwerken repareert?
"Gelukkig niet, want de stock en de ruimte ervoor zouden de reparatie van een uurwerk quasi onbetaalbaar maken. Dankzij een certificaat hebben we toegang tot de discrete voorraadkamer van de Zwitserse horlogerie.
Dergelijke licentie kunt u alleen bekomen door eerst en vooral te slagen voor een test, waarbij bekende uurwerkhuizen op regelmatige basis een ‘examen’ organiseren waarbij u een verzegelde doos toegestuurd krijgt met een uurwerk ter reparatie. Onder het alziende oog van de camera moet u een vijftal herstellingen uitvoeren en een dertigtal vragen beantwoorden. Na een succesvolle proef kan je vervolgens geselecteerd worden voor een opleiding bij een uurwerkgroep met als ultieme doel een samenwerkingscertificaat."
Zijn er zoveel soorten uurwerken? Hoe begint u eraan als verzamelaar? Waar moet u op letten?
"Ik denk dat u in de eerste plaats duidelijke afspraken moet maken met uzelf over het budget dat u wenst te besteden. Er zijn uurwerken van 5 tot enkele miljoenen euro, dus deze keuze moet u zelf uitmaken. De regel daarbij geldt: hoe complexer het uurwerk, hoe duurder. Met complexiteit bedoel ik niet alleen het gangwerk zelf, maar ook de mogelijkheden die het uurwerk bezit van weergave van de datum in een schrikkeljaar tot de loop der planeten. Sommige handleidingen van complexe uurwerken bedragen gemakkelijk enkele tientallen pagina’s. Dus neem uw tijd (lacht). Wees ook rationeel na de beslissing over het budget. Er is veel te koop. Doe uw huiswerk alvorens tot een aankoop over te gaan. Een volgende tip geldt niet alleen voor uurwerken: ‘when it is too good to be true, …’
Laat u niet verleiden door uurwerken die aan een fractie van de waarde worden aangeboden. Wellicht zijn ze nagemaakt, ofwel is het mogelijk dat er onder de motorkap iets mis is, waardoor dat koopje plots een dure reparatie vereist. Vraag of uw een uurwerk kunt laten nakijken bij een uurwerkmaker op die manier vermijdt u kostelijke reparaties. Bonafide verkopers zullen daar ook geen enkel probleem mee hebben. Net zoals bij een kunstaankoop zijn aankoop- en garantiebewijzen van belang. Uurwerken zonder deze documenten zijn doorgaans goedkoper. Wist u trouwens dat het voor manufactuuruurwerken (uurwerken die end-to-end in een bepaalde werkplaats gefabriceerd worden) het steeds mogelijk is om een extract van het originele attest op te vragen?"
We merken ook vaak dat bij een overlijden uurwerken tot een deel van de erfenis behoren. Welke mogelijkheden hebben de erfgenamen om de juiste waarde van een uurwerk te krijgen?
"Bel me even. (lacht) Een specialist kan u niet alleen een correcte waarde van een uurwerk geven, maar ook een onafhankelijk oordeel over de staat ervan. Gespecialiseerde veilinghuizen kunnen u ook perfect ontzorgen, maar de eerlijkheid gebiedt me om te zeggen dat dit niet voor alledaagse uurwerken is. Wie de prijzen op sommige veilingen ziet, beseft al snel waarom. Voor de echte specials kan het altijd interessant zijn om contact op te nemen met het uurwerkhuis zelf. Meestal hebben ze een eigen museum en wat is er mooier om uw uurwerk daar in de collectie opgenomen te zien?"
Zijn er ten slotte concrete tips die u onze lezers aanreikt om ervoor te zorgen dat hun uurwerk niet te snel op uw werkbank belandt?
- Gebruik een watchwinder
Naast het gebruikelijke onderhoud om de 5 tot 7 jaar is een watchwinder of uurwerkopwinder een goede investering om een mechanisch uurwerk wakker te houden. De olie blijft goed draaien op deze manier. Belangrijk is dat het toestel kan ingesteld worden op links en rechts draaien.
- Opgelet met waterdichtheid
Mensen laten hun uurwerk testen op waterdichtheid waarbij de druk opgevoerd wordt tot 5 bar, equivalent van 60 meter diepte. Ze gaan ervan uit dat er daarna niks meer kan gebeuren, maar dit zijn momentopnames. Wanneer mensen reizen naar een andere tijdszone en ze doen de kroon open om de tijd aan te passen, vergeten ze wel eens om het uurwerk terug correct te sluiten. Dan kan het gebeuren dat wanneer ze in het water springen, het uurwerk toch volloopt.
Niettemin kan een waterdichtheidstest veel ellende besparen.
Let ook op met oude pakkingen (de dichtingsring tussen de achterkant en het mechanische gedeelte) die hard aanvoelen, ze verhogen de kans op een breuk in contact met water.
- Hou de uurwerkband proper
Maak een sopje van Dreft en lauw water om met een tandenborstel de uurwerkband (bij waterdichte uurwerken) te reinigen. Dat is voor de hersteller ook aangenamer. Zand en vuil schuurt, doen het uurwerk uitzetten waardoor de stiftjes loskomen en de schakels niet mooi meer aansluiten. Toch mag u een uurwerk dag en nacht dragen. Vervang ook tijdig een ingescheurde lederen band want voor u het door hebt, is uw uurwerk verdwenen.
- Kook je met inductievuur? Doe je uurwerk uit.
Inductie is een magnetisch veld en kan het uurwerk ontregelen.
- Vermijd extreme temperatuurverschillen en direct zonlicht tijdens hittegolven
Koude heeft minder impact. Bij hitte warmt de olie op. Bij grote hitte drogen ze uit en craqueleren ze. Condensatie oplossen door de kroon eruit te trekken en even op de verwarming te leggen, is een fabeltje.
