De passie van de wijnbouwer
In Zwijnaarde heeft Lodewijk Waes een wijngaard van vier hectare en een state-of-the-art vinificatieruimte. Wijnbouwer is een voltijdse job die hij combineert met een andere voltijdse baan als advocaat. Als voorzitter van de Belgische Wijnbouwers breekt hij een lans voor de wijnen van eigen bodem. ‘Drink Belgische wijn en je zult versteld staan van de kwaliteit.’
Lodewijk Waes heeft een advocatenkantoor in Brugge. ‘s Morgens vroeg, ’s avonds en in het weekend is hij wijnbouwer in Zwijnaarde. Op het wijndomein Waes van 4 hectare produceert hij elk jaar tussen 15.000 en 20.000 flessen rode en witte wijn. Tijdens de vakantieperiodes schakelt hij enkele jobstudenten in maar voor het overige doet hij alles alleen, van het werk in de wijngaard tot het inpakken van de flessen. En Lodewijk Waes is ook voorzitter van Belgische Wijnbouwers vzw.
‘In 2005 ben ik gestart met een kleine wijngaard van een halve hectare in Zwijnaarde, waar ik ook woon met mijn gezin. Er waren toen nog maar weinig wijnbouwers in België. Je had Genoelselderen, Chardonnay Meerdael, Aldeneyck. Ik begon met het eerste wijndomein dat in Gent en omstreken op professionele basis aan wijnbouw deed sinds schilder Jan Van Eyck overleed in het midden van de 15de eeuw.
Nochtans werd er in deze regio aan de Schelde al wijn verbouwd in 815. Rond het jaar 1000 hadden de clerus en de adel in Vlaanderen massaal veel wijngaarden. Maar rond de periode van het overlijden van schilder Jan van Eyck in 1444 is de wijnbouw hier verdwenen, een gevolg van een kleine ijstijd in combinatie met een economische crisis waardoor de druivelaars werden vervangen door graan. Vandaag is wijnbouw de sterkst groeiende sector van het land. 12 jaar geleden hebben we de vzw Belgische Wijnbouwers opgericht, de erkende belangenorganisatie van de wijnbouwers.’
Waarvan komt uw passie voor wijn en wijnbouw?
‘Ik hou natuurlijk van wijn. Maar het eerste zaadje om zelf wijn te verbouwen, werd in het begin van de jaren 90 geplant toen ik een doctoraat internationaal privaatrecht deed aan de universiteit van het Spaanse Leon. De prachtige Ribera del Duero-wijnen wilde ik ook in België maken. Ik had 3, 4 grote druivelaars in de tuin en daarmee begon ik te experimenteren.
In 2005 diende de opportuniteit zich aan om een stuk grond te kopen van een halve hectare. Het plezante en uitdagende aan wijn maken, is dat je elk jaar iets nieuws creëert. Dat experimenteren en creëren zit me in het bloed. Wijn is meer dan samengepropte druiven, ook de passie van de wijnbouwer zit in de fles. Het is een combinatie van de wijngaard, de wijnbouwer en de druiven. En ik ben niet bang om te werken. Er zijn 24 uur in een dag: 8 uur voor de advocatuur, 8 voor de wijnbouw en 8 om te eten, te drinken, te slapen en voor sociale contacten.
Wijn maken is een heel jaar hard werken, in de wijngaard en in de vinificatieruimte. Begin augustus ben ik druk bezig met het rechtzetten, toppen en ontbladeren van de ranken, met het opzetten van systemen om vogels af te schrikken en het ophangen van wespenvallen.’
Hoe hebt u het domein uitgebouwd?
‘Ik heb verschillende jaren aan de kwaliteit van mijn wijnen gewerkt. Pas toen die top was, ben ik beginnen uit te breiden, stukje per stukje. Vandaag heb ik 4 hectare verspreid over verschillende percelen, zonder dat ik aan kwaliteit heb ingeboet, integendeel. België is een jong, sterk groeiend wijnland dat moet opboksen tegen de mastodonten Frankrijk, Spanje en Italië, die al eeuwen wijn verbouwen. Als we ons willen onderscheiden, moeten we inzetten op kwaliteit en diversiteit. We moeten geen bordeaux of chianti proberen na te maken, of een Ribero del Duero zoals ik initieel dacht.’
Wat bedoelt u met diversiteit?
‘Als jong wijnland kunnen we nieuwe druivenrassen testen. Op mijn domein staan voor 80 procent interspecifieke rassen. Dat zijn kruisingen van verschillende klassieke druivenrassen. Ze combineren de sterktes van die rassen en zijn beter bestand tegen ons vochtige klimaat en resistenter tegen schimmels.
Nu Europa meer en meer het gebruik van bepaalde bestrijdingsmiddelen in de landbouw verbiedt, bieden de interspecifieke rassen veel mogelijkheden. Aanvankelijk was er scepsis bij andere wijnbouwers maar ik heb bewezen dat je er prachtige wijnen mee kunt maken die jaarlijks bekroond worden op de verkiezing van beste Belgische wijn en ook internationaal in de prijzen vallen. Nu is er een explosie van wijnbouwers die interspecifieke rassen aanplanten. Zelfs in de klassieke wijnlanden laat men die toe, bijvoorbeeld voor de champagne.
Maar ik heb ook klassieke rassen in de wijngaard. Ik ben bijvoorbeeld de enige in België die Chenin Blanc op de markt brengt. Die wijn heeft onmiddellijk 5 sterren gehaald bij Vinopres en een coup de coeur van Gault Millau. Op die manier probeer ik mezelf ook te onderscheiden in het Belgische landschap.’
Waarin verschillen Belgische wijnen van die uit de klassieke wijnlanden?
‘We maken de zogenaamde cool climate wines. Dat zijn wijnen met een goede balans tussen frisse zuren en fruitigheid die Spanje of Italië niet meer kunnen maken.’
Zijn de Belgische wijnen al voldoende gekend in eigen land?
‘Elke Belg drinkt gemiddeld ongeveer 30 liter wijn per jaar, de totale consumptie is dus 300 miljoen liter. De wijnproductie in België is iets meer dan 3 miljoen liter, of één procent van de consumptie. We hebben dus in eigen land een fantastische markt die we nog niet voldoende kunnen aanboren. Belgen mogen best wat chauvinistischer zijn. Drink Belgische wijn, je zult versteld staan van de kwaliteit. Laat de Chileense en Argentijnse wijnen liggen. Die zijn weliswaar lekker maar de ecologische voetafdruk van onze wijnen is veel kleiner.
Natuurlijk kampen we met de handicap van het prijsverschil. Onze eigen wijnen zijn doorgaans duurder. Dat heeft verschillende oorzaken. We halen per hectare maar een derde van de opbrengst van Spanje of Italië, omwille van het klimaat. We betalen veel belastingen, accijnzen en btw. De arbeidskrachten zijn duur. En we kunnen niet voortbouwen op wat onze ouders en voorouders hebben opgebouwd. We moeten starten van nul. De investeringen in de aankoop van de grond, de aanplant en de vinificatieruimte vertalen zich in de prijs van de wijn.’
Wat met de export?
‘Die is bescheiden maar zal op termijn zonder twijfel belangrijker worden. Ik heb al 3 keer deelgenomen aan de grote beurs ProWein in Duitsland, er is zeker buitenlandse interesse in de Belgische wijnen. Voor onze cool climate wines is er een mooie afzetmarkt in landen die niet meer in staat zijn om dergelijke frisse wijnen te maken. Met de vzw Belgische Wijnbouwers doen we grote inspanningen om de Belg aan boord te halen en om de wereld te veroveren.’
Is er nog toekomst voor extra wijnbouw in ons land?
‘De eerstkomende jaren zal de groei zich zeker nog doorzetten, vooral in Wallonië waar er grotere domeinen zijn. In België zijn er maar 15 domeinen die groter zijn dan 10 hectare. Het gemiddelde is 4 hectare, het minimum om rendabel te zijn. Maar massaproductie is niet de manier om ons te onderscheiden, kwaliteit moet onze focus blijven.’
Hoe belangrijk zijn ecologie en duurzaamheid in de wijnbouw?
‘Ik probeer sinds dag één biologisch te werken, maar de biologische landbouw is stilaan een beetje achterhaald. De toekomst is duurzaamheid en dat gaat veel ruimer dan het niet meer gebruiken van bestrijdingsmiddelen in de wijngaard. Duurzaamheid gaat ook over het water-en energieverbruik, over de flessen, de etiketten, de verpakkingen.
In 2020 hebben we deze nieuwbouw gerealiseerd omdat onze oude vinificatieruimte te klein was geworden. Het gebouw ligt vol zonnepanelen en we werken met regenwater waar dat mag. Duurzaamheid brengt in eerste instantie natuurlijk extra kosten mee, het rendement volgt pas op langere termijn. Als beginnende wijnbouwer is het belangrijk die investeringen meteen mee op te nemen in je businessplan.’
Kunt u even het proces van druif tot glas wijn beschrijven? Wat komt daar allemaal bij kijken?
‘Alles begint met een gezonde druif in een perfect onderhouden wijngaard. Na de oogst gaan de druiven in de persinstallatie. Dan volgt de vergisting in cuves uit inox met ieder een eigen temperatuurregeling. Rode wijn moet ook gepigeerd worden. Dat wil zeggen dat de schillen en de pitjes van de druiven die door de gisten naar boven worden geduwd weer in de wijn gemengd moeten worden. Dat is arbeidsintensief werk, 2 keer per dag. Naast de vinificatieruimte heb ik hier een vatenruimte waar de rode wijn gemiddeld nog 8 maanden rust in houten vaten. Ik heb ook een labo voor analyses, testen en berekeningen. En een ruimte met een bottelinstallatie, een kurk-en etiketteermachine. En ten slotte is er de opslagruimte. Het is niet niets.’
En dat doet u allemaal alleen?
‘Tijdens de vakantieperiodes doe ik een beroep op jobstudenten, maar dat is het. Ik heb onlangs wel een vacature uitgeschreven voor een voltijds medewerker, om me te helpen in de wijngaard. Ik ben geen 3 maal 7 meer. Na een weekend werken op het land voel ik op zondagavond dat het niet meer zo makkelijk gaat.’
Hoeveel wijn produceert Wijndomein Waes?
‘Tussen de 15.000 en 20.000 flessen per jaar.’
Welke wijnen brengt u op de markt?
‘We assembleren ieder jaar de Waes wit en de Waes rood, onze topwijnen. De druivensoorten voor de witte wijn zijn Solaris en Bianca, voor de rode hebben we Rondo, Regent, Leon Millot en Cabernet Cortis. Daarnaast hebben we enkele monocépages zoals Cabernet Blanc en Chenin Blanc. In de kelders rijpen flessen van mousserende wijn van zowel Cabernet Blanc als Chenin Blanc. Eind dit jaar, begin volgend jaar zal ik de eerste mousserende Chenin Blanc op de markt brengen. Ik blijf experimenteren, het blijft een passie, ook al run ik een professioneel bedrijf.
Is 2024 een goed jaar voor de druiven?
‘Door het natte voorjaar en de voorjaarsvorst zullen we naar schatting 30 procent minder opbrengst hebben dan vorig jaar.’
Welke tips zou u jonge, beginnende wijnbouwers geven?
‘Als voorzitter van de Belgische Wijnbouwers zeg ik altijd: bezint eer ge begint. Ik wil niemand ontmoedigen, maar denk goed na, informeer je goed, zie het niet meteen grootschalig. Een wijngaard onderhouden en wijn maken vraagt veel werk en investeringen als je het goed wilt doen. Ik zie mensen die onmiddellijk 5 of 10 hectare aanplanten zonder ooit al wijn gemaakt te hebben. Dat is geen goed idee.’
Tot slot, hebt u al overwogen om de advocatuur te laten vallen?
‘Nee. Ik bijt me graag vast in dossiers, ik pleit graag in de rechtbank. In het weekend leef ik me uit op het veld. Ik heb 2 jobs die ik met veel passie uitvoer. Waarom zou ik er één laten vallen?’