Wat met uw nalatenschap als u alleenstaand bent?

U bent alleenstaand en hebt geen kinderen. Doorheen de jaren bouwde u een bepaald vermogen op. Misschien stond u er nog niet bij stil wat er met uw vermogen gebeurt als u er niet meer bent. Toch is het aan te raden om dit te doen. Wie erft uw nalatenschap bij uw overlijden? Hoeveel successierechten moeten er betaald worden? Wat kunt u zelf doen om de successierechten te verminderen?

Als alleenstaande zonder kinderen hebt u de volledige vrijheid om uw vermogen na te laten aan wie u zelf wilt. Alleen ouders die hun wettelijk erfdeel niet (volledig) krijgen én ten tijde van of door uw overlijden behoeftig zijn, kunnen om een (geplafonneerd) levensonderhoud vragen.

Voorziet u niet in een regeling met bijvoorbeeld een testament of een beleggingsverzekering, dan bepaalt de wetgever wie uw vermogen erft. Dat verschilt naargelang uw familiale situatie.

U hebt nog 1 of beide ouders, maar ook broers of zussen (of hun afstammelingen)
Elke ouder die nog leeft, erft een vierde van uw nalatenschap. De rest gaat naar uw broers of zussen in gelijke delen. Als uw broer of zus al overleden is, komen hun kinderen in de plaats. Zij verdelen het erfdeel van hun overleden ouder in gelijke delen onder elkaar.

Uw ouders zijn al overleden, maar u hebt nog broers of zussen
Uw broers of zussen erven uw vermogen in gelijke delen. Is een van uw broers of zussen al overleden, dan komen hun kinderen in de plaats en verdelen zij het erfdeel van hun ouder in gelijke delen onder elkaar.

U bent enig kind, maar u hebt nog 1 of beide ouders
Leven uw beide ouders nog, dan erven ze elk de helft uw vermogen. Is één van uw ouders al overleden, dan erft de ouder die nog leeft de helft van uw vermogen. De andere helft gaat naar de familie van uw overleden ouder (bijvoorbeeld uw oom of tante). Uw ouder die nog leeft, krijgt van die helft wel nog een derde in vruchtgebruik.

U hebt alleen verdere familie (ooms, tantes, neven, nichten, grootooms of groottantes)
Uw nalatenschap valt dan uiteen in 2 helften. Eén helft is voor de bloedverwanten van uw vader. De bloedverwanten van uw moeder krijgen de andere helft.

Let wel, verdere familieleden kunnen maar erven tot in de vierde graad. Hebt u geen erfgenamen tot in de vierde graad, omdat u bijvoorbeeld enig kind bent, uw ouders, neven en nichten overleden zijn en er enkel nog kinderen van uw neven en nichten zijn? Dan komt gaat uw vermogen in principe naar de staat, tenzij u zelf het nodige deed om andere begunstigden aan te duiden, bijvoorbeeld met een testament.

Wilt u dat het kapitaal van uw beleggingsverzekeringen wordt uitgekeerd aan de personen die u hebt aangeduid in uw testament, dan is het belangrijk om na te kijken of de begunstigingsclausule ‘de nalatenschap’ is. Voor bepaalde fiscale polissen kan dit evenwel een invloed hebben op uw belasting.

Het successierecht is een regionale materie. De Vlaamse regels zijn van toepassing als u op het moment van uw overlijden uw fiscale woonplaats in het Vlaams Gewest had. Bovendien mag u in de laatste 5 jaar van uw leven niet langer in een ander gewest gewoond hebben.

De tarieven zijn progressief: hoe meer je erft, hoe hoger de tarieven. In dit artikel bespreken we enkel de Vlaamse regels.

Ouders
Ouders erven aan de (goedkoopste) tarieven rechte lijn. Het tarief bedraagt 3% voor de eerste 50.000 euro, 9% voor de schijf van 50.000 tot 250.000 euro en 27% vanaf 250.000 euro. Het successierecht wordt per erfgenaam berekend, ieder betaalt op zijn netto-erfdeel. Onroerende goederen en roerende goederen worden apart belast.

Broers of zussen
Voor broers en zussen zijn de schijven kleiner en de tarieven veel hoger. Zo worden zij in de schijf van 0 tot 35.000 euro belast aan 25%, in de schijf van 35.000 euro tot 75.000 euro aan 30%. Het deel boven 75.000 euro wordt belast aan 55%. Deze tarieven worden apart toegepast per erfgenaam. Het erfdeel wordt wel niet opgesplitst, waardoor roerend en onroerend vermogen samen wordt belast. Dit in tegenstelling tot bij erfgenamen in rechte lijn (bijvoorbeeld uw ouders).

Andere erfgenamen
Voor andere personen (bijvoorbeeld ooms, tantes, neven, nichten en derden) worden de successierechten berekend op de som van de netto-erfdelen van alle ‘andere’ erfgenamen samen. De eerste 35.000 euro wordt belast aan 25%, in de schijf van 35.000 euro tot 75.000 euro geldt een tarief van 45% en vanaf 75.000 euro geldt een belasting van 55%.

Voor overlijdens sinds 1 juli 2021 bestaat er de vriendenerfenis. Zo kunt u maximaal 15.000 euro van uw vermogen fiscaalvriendelijk nalaten aan niet-bloedverwanten en/of verdere familieleden. Dit aan een voordelig tarief van 3%. Voor een som van 15.000 euro bedraagt de korting dus 3.300 euro. Dat is de maximale korting.

Wilt u aan meerdere personen nalaten met een vriendenerfenis, dan wordt de korting onder hen verdeeld in verhouding tot hun deel in uw nalatenschap. Voor een vermogen waar de successiedruk hoog oploopt, gaat de vriendenerfenis dus geen groot effect hebben en blijft de besparing minimaal.

Voor een vriendenerfenis moet uw nalatenschap openvallen in het Vlaams Gewest.

Enkel verdere familieleden zoals broers, zussen, neven en nichten en niet-verwanten zoals stiefkleinkinderen of vrienden hebben baat bij een vriendenerfenis. Willen zij de vermindering krijgen, dan moet u een testament opmaken waarin u bepaalt wie een vriendenerfenis krijgt. Later, in de aangifte van uw nalatenschap, moet er uitdrukkelijk om de vermindering van de vriendenerfenis worden gevraagd en moet uitdrukkelijk worden aangegeven wie het voordeel krijgt en op welke goederen de korting moet worden toegepast.

In het verleden koos men vaak voor de techniek van het duolegaat om de successierechten voor verdere familieleden en niet-verwanten te verminderen. Maar voor overlijdens sinds 1 juli 2021 is de fiscaliteit voor duolegaten gewijzigd. Wilt u verdere familieleden of niet-verwanten begunstigen? Dan zal een duolegaat in Vlaanderen (in tegenstelling tot in Brussel en in Wallonië) niet meer fiscaal voordelig zijn.

Een andere mogelijkheid om de successierechten te verminderen, is (een deel van) uw vermogen na te laten aan een goed doel dat u zelf uitkiest. Het goede doel betaalt in principe geen successierechten. Laat u iets na aan een private stichting, dan kan dat aan 8,50%.

Leven uw ouders nog of één van hen? Dan kunt u met een testament uw nalatenschap aan uw ouders of de langstlevende van hen laten toekomen. Zij betalen dan de tarieven rechte lijn. Na uw overlijden kunnen uw ouders of de langstlevende van hen dan eventueel nalaten aan bijvoorbeeld hun kinderen of kleinkinderen, uw broers, zussen of hun afstammelingen dus.

Stemmen de voorgaande technieken niet overeen met uw wensen? Of beoogt u een forsere besparing van de successierechten? Dan kunt u overwegen om al bij leven te schenken. De schenkbelasting is voordeliger dan het successierecht. Hou er wel rekening mee dat een schenking onherroepelijk is. Zorg er dus voor dat u uzelf niets tekort doet en dat u uw eigen levensstandaard kunt behouden.

Roerend vermogen (zoals gelden of effecten) kunt u snel en goedkoop schenken aan verdere familieleden of derden, en dat aan een tarief van 7%. Dit kan zelfs nog kort voor uw overlijden. U kunt ook schenken aan 0% op voorwaarde dat u nog 3 jaar blijft leven. U kunt verschillende voorwaarden koppelen aan de schenking, zodat u nog inkomen en/of controle kunt behouden na de schenking.

Belgisch vastgoed schenkt u voor de notaris. De schenkingstarieven voor onroerend vermogen zijn progressief. U kunt stapsgewijs schenken om optimaal gebruik te maken van de laagste tarieven. Zijn de personen aan wie u wilt schenken niet geïnteresseerd in het vastgoed? Dan kunt u overwegen om uw vastgoed eerst te verkopen om dan (een deel van) de verkoopopbrengst (= roerend vermogen) sneller en goedkoper te schenken.

Als alleenstaande zonder kinderen kiest u zelf vrij wie uw vermogen krijgt bij uw overlijden. Komt de verdeling van het wettelijk erfrecht niet overeen met uw wensen? Dan is het nodig om zelf een regeling te treffen met een testament of een beleggingsverzekering (enkel voor roerend vermogen). Het is aan te raden om de begunstigingsclausules van uw beleggingsverzekeringen na te kijken.

De successierechten kunnen al snel torenhoog oplopen. Met de vriendenerfenis kan maar beperkt worden bespaard en duolegaten zijn fiscaal niet langer interessant in het Vlaams Gewest. Eventueel kunt u iets nalaten aan een goed doel of (één van) uw ouders.

Om nog meer successierechten te besparen, kunt u al bij leven schenken aan de personen van uw keuze, dit eventueel kort voor uw overlijden of als de tijd er rijp voor is.

U vindt hier meer informatie over de regeling die van toepassing is in het Waals en Brussels Hoofdstedelijk Gewest.

Contacteer dan uw private banker of wealth manager voor een gesprek.

U mag dit nieuwsbericht niet beschouwen als een beleggingsaanbeveling of als advies.