Omzetting van vruchtgebruik

Bent u vruchtgebruiker van een bepaald goed (uit erfenis, door schenking, …), terwijl de blote eigendom aan anderen toebehoort? Dan zijn er beperkingen voor het beheer van de goederen en de beschikking erover. Misschien botert het niet tussen u als vruchtgebruiker en de blote eigenaar? Of zijn er praktische redenen waarom de constructie vruchtgebruik-blote eigendom niet meer wenselijk is? Besef dat het vruchtgebruik in principe tijdens het leven van de vruchtgebruiker kan worden beëindigd.

U kunt tijdens uw leven afstand doen van uw vruchtgebruik. U krijgt dan niets in de plaats. Dat kan bijvoorbeeld omdat u het vermogen niet verder wilt beheren, de lasten van het vruchtgebruik te zwaar worden of omdat u wenst dat de blote eigenaar volle eigenaar wordt van het goed.

Daarnaast kan het vruchtgebruik in bepaalde gevallen worden omgezet in volle eigendom, een geldsom, een rente, …. Zo ontvangt u als vruchtgebruiker iets anders in de plaats.

Als de vruchtgebruiker en de blote eigenaars allemaal akkoord gaan, kan elke soort vruchtgebruik worden omgezet. Het speelt dan geen rol hoe het vruchtgebruik is ontstaan (uit een schenking of testament, op basis van een huwelijkscontact, …).

In dit artikel gaan we dieper in op bepaalde aspecten van de omzetting van erfrechtelijk vruchtgebruik.

Als vruchtgebruiker hebt u het genotsrecht van het goed. U mag het goed gebruiken, ervan genieten en het beheren als een goede huisvader. U hebt recht op de vruchten. Dat zijn de huurinkomsten, intresten, dividenden, … Maar u mag niet alleen over het goed beschikken.

De blote eigenaar kan wél over het goed beschikken (verkopen, ….), maar de nieuwe eigenaar moet het gebruiks- en genotsrecht van de vruchtgebruiker dulden.

Overlijdt u als vruchtgebruiker? Dan dooft uw vruchtgebruik in principe kosteloos uit. De blote eigenaar wordt dan volle eigenaar.

Door de omzetting wordt het vruchtgebruik stopgezet.
Dat kan onder meer op volgende wijzen gebeuren:

• Omzetting in volle eigendom
  De vruchtgebruiker doet afstand van het vruchtgebruik op een bepaald goed van de nalatenschap, in ruil voor de blote eigendom van een ander goed van de nalatenschap. Als vruchtgebruiker wordt u dus volle eigenaar van een bepaald nalatenschapsgoed. De blote eigenaar wordt eveneens volle eigenaar van een ander goed van de nalatenschap. Zijn er waardeverschillen? Dan kan er gewerkt worden met een opleg.
• Omzetting in een geldsom
  Het vruchtgebruik op bepaalde nalatenschapsgoederen wordt beëindigd en in ruil daarvoor ontvangt de vruchtgebruiker een geldbedrag gelijk aan de waarde van het vruchtgebruik. De blote eigenaar kan de afkoop doen met eigen gelden of met gelden uit de nalatenschap.
• Omzetting in een rente
  De vruchtgebruiker krijgt een rente in ruil voor zijn vruchtgebruik. Dat is niet noodzakelijk een lijfrente. De blote eigenaars worden volle eigenaar en betalen de vruchtgebruiker een rente in functie van de waarde van het vruchtgebruik. De rente moet geïndexeerd worden en moet gewaarborgd zijn.

Bent u het als vruchtgebruiker niet eens met de blote eigenaars om tot omzetting over te gaan? Of zijn er minderjarigen of handelingsonbekwame personen betrokken? Dan kan een gerechtelijke procedure van omzetting opgestart worden via de rechtbank.

Om het vruchtgebruik juist te waarderen, kunnen de vruchtgebruiker en blote eigenaars zich baseren op de omzettingstabellen die jaarlijks in het Belgisch Staatsblad gepubliceerd worden. De waarde van het vruchtgebruik is in deze omzettingstabellen afhankelijk van de levensverwachting, het geslacht van de vruchtgebruiker en de verwachte opbrengst. Hoe ouder u bent als vruchtgebruiker, hoe kleiner de waarde van uw vruchtgebruik. Komt u als vruchtgebruiker samen met niet-gemeenschappelijke kinderen tot de nalatenschap? Dan wordt u als vruchtgebruiker geacht minstens 20 jaar ouder te zijn dan het oudste niet-gemeenschappelijke kind.

Wie de omzetting kan vragen is afhankelijk van wie tot de nalatenschap komt.

• Zowel de kinderen (blote eigenaars) als u als langstlevende partner (vruchtgebruiker) kunnen de omzetting vragen.
• Zijn er niet-gemeenschappelijke kinderen? Dan moet het vruchtgebruik worden omgezet op eerste verzoek als de omzetting tijdig wordt gevraagd. De rechtbank kan dit niet weigeren.
• Komt u als partner (vruchtgebruiker) samen met andere erfgenamen (bijvoorbeeld broers of zussen) tot de nalatenschap? Dan kunnen zowel de blote eigenaars als u als vruchtgebruiker de omzetting vragen.

Opgelet, voor de gezinswoning en de huisraad gelden er andere regels. De langstlevende huwelijkspartner heeft dan altijd een vetorecht tegen de omzetting. Als uw wettelijk samenwonende partner het vruchtgebruik op de gezinswoning erft, dan heeft hij of zij een vetorecht tegen de omzetting van dit vruchtgebruik.

Wenst u het recht op omzetting te ontnemen? Dat kan in bepaalde gevallen. Het recht op omzetting kan echter niet ontnomen worden aan de huwelijkspartner voor de gezinswoning en de huisraad en voor zijn of haar reserve. Het kan ook niet worden ontnomen aan de kinderen voor hun reserve.

Aan uw wettelijk samenwonende partner kan u het recht om omzetting van het vruchtgebruik op de gezinswoning en de huisraad vragen of ontnemen in een testament.

Besef dat de omzetting van vruchtgebruik mogelijk ook fiscale gevolgen heeft. Denk aan de eventuele impact in de personenbelasting, zoals wie het omgezette vermogen moet aangeven in de aangifte personenbelasting.

Maar door de omzetting kan ook de samenstelling van uw eigen nalatenschap er anders uit zien. Groeit uw vermogen aan door de omzetting van het vruchtgebruik? Dan kan dat een impact hebben op de later verschuldigde successierechten. Er komt dan immers een goed in de plaats van het vruchtgebruik dat in principe zou uitdoven bij overlijden van u als vruchtgebruiker.

Daarnaast is er bij de omzetting van erfrechtelijk vruchtgebruik voor Belgisch vastgoed registratiebelasting verschuldigd.

Overweegt u de omzetting van het vruchtgebruik? Soms kan de omzetting van vruchtgebruik een oplossing bieden wanneer de verstandhouding tussen vruchtgebruiker en blote eigenaars verstoord is.

Anderzijds houdt u best in het achterhoofd dat de omzetting naar een vol eigendomsrecht voor u als vruchtgebruiker een vermindering van uw inkomsten tot gevolg kan hebben. Besef ook dat in een nieuw samengesteld gezin de omzetting voor de kinderen van de eerststervende betekent dat de langstlevende stiefouder definitieve eigendomsrechten kan verkrijgen in de nalatenschap van de eerststervende. Wij raden u aan uw bekommernissen hieromtrent te bespreken met uw notaris.

Uw notaris is bovendien het best geplaatst om u praktisch te begeleiden bij de omzetting en de formaliteiten hieromtrent. Ook de fiscale gevolgen van de omzetting bespreekt u best met uw notaris of externe raadgever.

Hebt u hierover nog vragen?
Contacteer uw KBC-private banker of wealth manager.