Huwen, samenwonen of een LAT-relatie? Wat is de impact als u een schenking ontvangt?

Vroeger kozen koppels er vaak voor om te trouwen. Vandaag is dat minder vanzelfsprekend. Twijfelt u om al dan niet apart te leven, feitelijk of wettelijk samen te wonen of te huwen? Of misschien heeft uw kind een bepaalde samenlevingsvorm voor ogen, en stelt u zich de vraag wat de impact daarvan is, bijvoorbeeld als u nog van plan bent om te schenken. De keuze voor de ene of andere samenlevingsvorm heeft belangrijke gevolgen. We vergelijken een aantal gevolgen van de verschillende samenlevingsvormen.

Bij een LAT-relatie wonen partners in de praktijk niet onder één dak. Ze zijn ook gedomicilieerd op een verschillend adres. Partners met een LAT-relatie zijn juridisch en fiscaal ‘vreemden’ van elkaar. Dat betekent het volgende:

• Elke partner beheert zijn of haar vermogen volledig eenzijdig en zelfstandig. Gaat een partner schulden aan, dan kunnen ze in beginsel niet op de andere partner worden verhaald.
• De partners hebben geen verplichtingen ten aanzien van elkaar.
• Elke partner dient zelf een aangifte in de personenbelasting in.
• Er is geen automatisch erfrecht voor elkaars nalatenschap.
• Zetten de partners zelf stappen om de erfenis te regelen? Dan gelden de hoogste tarieven voor de schenkbelasting en successierechten.

Bij deze samenlevingsvorm wonen de partners op hetzelfde adres en voeren een gemeenschappelijke huishouding. Die samenlevingsvorm kan zelfs met meer dan twee personen. Zo kunnen bijvoorbeeld drie broers feitelijk samenwonen als ze in het bevolkingsregister op hetzelfde adres zijn ingeschreven. Als de feitelijke samenwoning bewezen moet worden, kan dat ook op andere manieren, zoals met verklaringen van andere personen (bijvoorbeeld vrienden of buren), briefwisseling gericht aan de partners op hetzelfde adres, of volmachten op elkaars rekening. Kiezen partners om feitelijk samen te wonen, dan betekent dat het volgende:

• Feitelijk samenwonenden beheren hun goederen volledig eenzijdig en zelfstandig. Inkomsten en eigen vermogen blijven eigen. Ook schulden kunnen in principe niet op de partner worden verhaald.
• Feitelijk samenwonenden hebben geen verplichtingen tegenover elkaar. Ze kunnen wel een samenlevingsovereenkomst opmaken (onderhands of notarieel).
• Elke partner dient zelf een aangifte in de personenbelasting in.
  Feitelijk samenwonenden hebben geen automatische aanspraken op elkaars nalatenschap.
• Ontvangt een feitelijk samenwonende partner iets door een schenking of erfenis? Onder bepaalde voorwaarden gelden de lagere tarieven zoals voor gehuwden. Daarvoor moeten de partners wel minstens 1 jaar feitelijk samenwonen en een gemeenschappelijke huishouding voeren. Wonen de partners meer dan 3 jaar feitelijk samen? Dan krijgen ze vrijstelling van successierechten voor de gezinswoning. De partners moeten dan wel zelf een regeling treffen zodat de feitelijk samenwonende partner effectief kan erven.

Om wettelijk samen te wonen moeten de partners een verklaring van wettelijke samenwoning afleggen bij de ambtenaar van de burgerlijke stand.

• Ook wettelijk samenwonenden behouden hun eigen vermogen en de inkomsten die ze verwerven tijdens de relatie. De partner verantwoordelijk voor de huishoudelijke en fiscale schulden.
• Een samenlevingsovereenkomst is enkel notarieel mogelijk, maar niet verplicht.
• Is de wettelijk samenwonende partner (mede-)eigenaar van de gezinswoning? Dan kan die niet verkocht worden zonder toestemming van de partner.
• Wettelijk samenwonenden dienen een gezamenlijke aangifte personenbelasting in.
• Wettelijk samenwonenden hebben een beperkt erfrecht, namelijk het vruchtgebruik op het aandeel van de overleden partner in de gezinswoning en inboedel. Dat erfrecht is niet beschermd en kan met een testament ontnomen worden.
• De tarieven in de schenkbelasting en successierechten zijn dezelfde als voor gehuwde partners. Wettelijk samenwonenden krijgen vrijstelling van de gezinswoning in de successierechten.

Loopt de relatie op de klippen en willen de partners de wettelijke samenwoning beëindigen? Dan kan de verklaring – zelfs eenzijdig – ingetrokken worden bij de ambtenaar van de burgerlijke stand.

Partners kunnen ook trouwen voor de ambtenaar van de burgerlijke stand. Een huwelijk brengt een aantal rechten en verplichtingen met zich mee, maar ook een zekere bescherming.

• De huwelijkspartners zijn verantwoordelijk voor de huishoudelijke en fiscale schulden.
• De huwelijkspartner moet toestemming geven om de gezinswoning te kunnen verkopen.
• Gehuwden moeten bijdragen in de lasten van het huwelijk. Ze zijn elkaar samenwoning, trouw, hulp en bijstand verplicht.
• Gehuwden dienen een gezamenlijke aangifte in de personenbelasting in. De laagste tarieven in de schenkings- en successierechten zijn van toepassing en er moeten geen successierecht worden betaald voor de gezinswoning.

Als u trouwt, kunt u het huwelijksstelsel kiezen dat het meest bij u en uw partner aanleunt. Huwt u onder het wettelijke stelsel (of zonder huwelijkscontract), dan zijn beroepsinkomsten vanaf dan gemeenschappelijk. Vermogen van vóór het huwelijk of vermogen dat u door een schenking en/of erfenis tijdens het huwelijk verwerft, is in principe eigen.

Wilt u financieel onafhankelijk blijven en uw beroepsinkomsten eigen houden? Dan kunt u kiezen voor het stelsel van scheiding van goederen. Wilt u dat ook voorhuwelijkse goederen, erfenissen en schenkingen gemeenschappelijk zijn? Dan kunt u kiezen voor het stelsel van algehele gemeenschap. Bent u gehuwd onder algehele gemeenschap en ontvangt u vermogen via schenking of testament? Enkel onder uitzonderlijke omstandigheden valt het niet in de gemeenschap.

Wat een huwelijkspartner op basis van het wettelijk erfrecht erft, hangt af van de familiale situatie.

• Laat een huwelijkspartner afstammelingen na? Dan erft de langstlevende het vruchtgebruik van de volledige nalatenschap.
• Zijn er geen afstammelingen, maar wel ouders of broers en zussen? Dan erft de huwelijkspartner de volle eigendom van de gemeenschappelijke en exclusief onverdeelde goederen en het vruchtgebruik van de eigen goederen van de huwelijkspartner.
• Zijn er geen afstammelingen, ouders, broers of zussen? Dan erft de huwelijkspartner de volle eigendom van de volledige nalatenschap. In het huwelijkscontract of met een testament kunt u daarvan afwijken.
• Belangrijk is dat huwelijkspartners (naast kinderen) een beschermd erfdeel hebben, nl. recht op het vruchtgebruik van de helft van de nalatenschap met minstens het vruchtgebruik van de gezinswoning en de huisraad. De langstlevende huwelijkspartner die zijn of haar minimum erfdeel niet krijgt, kan dat opeisen.

Dan kunt u een uitsluitingsclausule koppelen aan de schenking. Daarmee verbiedt u uw kind om het geschonken vermogen (en eventueel de opbrengsten ervan) gemeenschappelijk of onverdeeld te maken met zijn of haar partner. Dit is geen waterdichte clausule voor geld en effecten. Uw kind kan ze namelijk zonder uw medeweten overschrijven naar een gemeenschappelijke rekening of gebruiken voor een gemeenschappelijke aankoop.

Maar wat als u wilt dat uw kind om samen met zijn/haar partner een woning koopt? In zo’n geval is het vaak een goed idee om uw kind te overtuigen om samen met zijn/haar partner een regeling te treffen voor mocht de relatie op de klippen lopen.

• Is uw kind gehuwd?
  Dan kan het kind het geschonken vermogen in principe via een huwelijkscontract inbrengen in de huwelijksgemeenschap en voorzien dat hij/zij bij een echtscheiding het geschonken bedrag kan terugnemen, zonder aanrekening op zijn/haar deel.
• Is uw kind niet gehuwd?
  Dan kan uw kind een schulderkenning opmaken tussen de partners. Laat u daarbij zeker bijstaan door een externe raadgever.
  

We gaan er in deze situaties van uit dat u geen uitsluitingsclausule hebt voorzien, of dat u als schenker alsnog instemt dat het geschonken vermogen wordt gebruikt om samen met de partner iets kopen.

Elke samenlevingsvorm heeft eigen regels en gevolgen. Welke samenlevingsvorm voor u of uw kind geschikt is, hangt af van de eigen wensen en visie op de relatie. Is het huwelijk een brug te ver, maar wilt u wel een regeling treffen voor uw partner? Weet dan dat u als (feitelijk) samenwonende zelf actie moet ondernemen.

Willen u en uw partner zeker zijn dat bepaalde eigendommen niet zomaar achter elkaars rug om ontnomen kunnen worden? Dan is het huwelijk wellicht een raadzame optie. Wilt u nog schenken aan uw kind, maar wilt u vermijden dat uw schoonkind aanspraak kan maken op het geschonken vermogen? Dan kunt u samen met uw kind een regeling treffen.

Wij raden u zeker aan om informatie te vragen bij uw notaris of externe raadgever.

Neem dan contact op met uw private banker of wealth manager. We staan voor u klaar.