Familiebedrijven: hoeveel erfbelasting moeten uw erfgenamen betalen op de aandelen van uw familiebedrijf?

Bij uw overlijden betalen uw erfgenamen erfbelasting op het vermogen dat ze van u erven. De tarieven van de erfebelasting zijn progressief. Hoe meer uw erfgenamen erven, hoe hoger de tarieven. En hoe verder de verwantschap, hoe meer ze ook zullen betalen. In het Vlaams Gewest kunnen de tarieven oplopen tot 27% in rechte lijn en tussen partners en tot 55% tussen andere personen.
Op die algemene progressieve tarieven bestaan een aantal uitzonderingen. Zo kunnen de aandelen van uw familiale vennootschap onder bepaalde voorwaarden vererven tegen een vlak gunsttarief van 3% of 7%, en dit ongeacht hun waarde. Het tarief van 3% geldt wanneer de aandelen worden vererfd door uw huwelijkspartner, uw wettelijk samenwonende partner, uw feitelijk samenwonende partner (op voorwaarde dat u minstens drie jaar samenwoont en een gemeenschappelijke huishouding voert) of uw erfgenamen in rechte lijn (bv. uw kinderen of kleinkinderen). Het tarief is 7% wanneer andere personen de aandelen erven (bv. uw broer of zus, uw neef of nicht, uw zakenpartner,…). Vorderingen (onder de vorm van leningen of rekeningen-courant) komen niet in aanmerking voor dit gunsttarief.

Voorwaarden op moment van het overlijden

U moet op het ogenblik van het overlijden aandelen in volle eigendom bezitten, die ten minste 50% van de stemrechten in de vennootschap vertegenwoordigen. Om aan die 50% te komen, mogen de aandelen van bepaalde familieleden worden meegeteld. Familieleden zijn uw partner, (groot)ouders en hun partner, kinderen en kleinkinderen en hun partner, broers en zussen en hun partner en de kinderen van broers en zussen.
Opgelet: aandelen in het bezit van een andere vennootschap mogen niet worden meegeteld.

Soms volstaat 30%. Dat is het geval wanneer de vennootschap in handen is van verschillende families. Uw aandelen kunnen dan vererven aan het gunsttarief als u (en uw familie) ofwel samen met één andere familie 70%, ofwel samen met twee andere families 90% van de stemrechten hebt.

Uw familiale vennootschap moet haar zetel van werkelijke leiding in de EER hebben. En zij moet een nijverheids-, handels-, ambachts- of landbouwactiviteit of vrij beroep tot voorwerp hebben en ook daadwerkelijk uitoefenen. Uw vennootschap moet m.a.w. een economische activiteit hebben (bv. een transportbedrijf, meubelproducent …).

De Vlaamse Belastingdienst zal bovendien nagaan of de activiteit ook een reële economische activiteit is. Dat gebeurt aan de hand van 2 parameters in de jaarrekeningen van de 3 boekjaren voorafgaand aan het overlijden. 
Is de post “bezoldigingen, sociale lasten en pensioenen” van werknemers (post 62) kleiner dan of gelijk aan 1,5% van het balanstotaal én de post “terreinen en gebouwen” (post 22) groter dan 50% van het balanstotaal, dan gaat men ervan uit dat uw vennootschap geen reële economische activiteit heeft. Zijn de 2 parameters samen vervuld, dan wordt de vennootschap uitgesloten van het gunstregime. Dit zal zo zijn voor de aandelen van uw patrimoniumvennootschap. Tenzij u het tegenbewijs kunt leveren dat alle onroerende goederen voor de activiteit van uw vennootschap worden aangewend.
 

Voor holdingvennootschappen bestaan er speciale regels.

Idealiter heeft de holding zelf een economische activiteit. Die kan bestaan uit het leveren van intragroepsdiensten (boekhouding, personeelsbeheer …) aan de dochtervennootschappen. In dat geval kunnen de aandelen in de holding vererven aan het vlak gunsttarief. Of de dochtervennootschappen wel of niet voldoen aan de voorwaarden, is dan niet belangrijk. Wel zal bekeken worden of de holding ook een reële economische activiteit heeft. Is dat niet zo, dan kunnen uw aandelen niet vererven aan het vlak gunsttarief, ook al hebben de dochtervennootschappen wel een economische activiteit.

Heeft uw holding geen economische activiteit, dan kan het toch nog zijn dat (een gedeelte van de waarde van) uw aandelen (kan) kunnen vererven aan het vlak gunsttarief. Uw holding moet dan aandelen houden die minstens 30% van de stemrechten van één directe dochtervennootschap met een economische activiteit in de EER vertegenwoordigen. Het gunsttarief wordt dan wel beperkt tot de waarde van de aandelen van de holding in die directe dochtervennootschap en in de andere dochtervennootschappen met een economische activiteit in de EER (ook al is de participatie kleiner dan 30% van de stemrechten). De waarde van de andere activa die de holding bezit (zoals onroerende goederen, gelden, aandelen in dochtervennootschappen zonder economische activiteit …), zullen vererven aan de algemene progressieve tarieven. Het vererven van de aandelen zal dan gedeeltelijk gebeuren aan het verlaagd tarief en gedeeltelijk aan de progressieve tarieven. Ook zal men nagaan of de holding een reële economische activiteit heeft op een geconsolideerde basis. Is dat niet het geval, dan is het gunstregime volledig uitgesloten.
 

Voorwaarden na het overlijden

Ook na het overlijden moeten er gedurende 3 jaar een aantal voorwaarden gerespecteerd worden, anders betalen uw erfgenamen alsnog erfbelasting tegen de algemene progressieve tarieven.

Na het overlijden moet een activiteit zonder onderbreking worden verdergezet en zal de vennootschap moeten blijven kwalificeren als familiale vennootschap.

Het kapitaal of de eigen inbreng van de familiale vennootschap mag niet dalen door uitkeringen of terugbetalingen. Hierbij moet ook opgelet worden met eventuele reorganisaties (bv. (partiële) splitsingen). Als dit toch zou gebeuren, zal het gunsttarief proportioneel verloren gaan.

De zetel moet binnen de EER blijven en de jaarrekening moet worden opgemaakt en neergelegd conform de toepasselijke wetgeving.

In de aangifte van nalatenschap moeten uw erfgenamen uitdrukkelijk vragen om de toepassing van het vlak gunsttarief. Daarnaast zullen zij een aantal documenten moeten bezorgen aan de Vlaamse Belastingdienst.

Wanneer de termijn van 3 jaar na het overlijden is verlopen, controleert de Vlaamse Belastingdienst of de voorwaarden voor het behoud van het gunsttarief gerespecteerd zijn. Zo niet, dan zullen de algemene progressieve tarieven erfbelasting alsnog van toepassing zijn.

Hebt u meerdere kinderen of andere erfgenamen? Wilt u dat de aandelen enkel aan één van hen toekomt bij uw overlijden? En wilt u uw kinderen of erfgenamen toch gelijkberechtigen? Dan bekijkt u de mogelijkheden hiervoor best voor uw overlijden. Onze KBC-experts staan u graag bij.