Welke voorwaarden kan ik verbinden aan de schenking van de aandelen van mijn familiebedrijf?

Zou u graag de aandelen van uw familiebedrijf schenken aan uw kinderen, maar toch nog een vorm van controle of inkomsten behouden? Dan kan dit door de juiste modaliteiten te koppelen aan de schenking.

Hierna vindt u overzicht van de meest voorkomende modaliteiten.

Wenst u uw kinderen gelijk te behandelen, dan schenkt u best “als voorschot op erfenis”.

Bij de verdeling van uw nalatenschap zal rekening gehouden worden met de schenkingen die u tijdens uw leven als voorschot op erfenis hebt gedaan. Die schenkingen worden fictief toegevoegd aan uw nalatenschap (dat noemt men inbreng).

Schenkt u de aandelen van uw familiebedrijf aan een van uw kinderen als voorschot op erfenis en hebben uw andere kinderen nog niets gekregen op het ogenblik dat u overlijdt. Dan zal het kind dat aandelen gekregen heeft, minder ontvangen uit de nog te verdelen goederen van uw nalatenschap.

De inbreng van schenkingen gebeurt volgens bepaalde waarderingsregels. Schenkt u de volle eigendom, dan zal rekening gehouden worden met de waarde van de aandelen op het ogenblik van de schenking, geïndexeerd tot op de datum van uw overlijden. Behoudt u het vruchtgebruik tot uw overlijden, dan geldt de waarde van de aandelen op datum van uw overlijden. Als u op verschillende tijdstippen aan uw kinderen schenkt, dan is het dus ook mogelijk dat zij bij uw overlijden elk een andere waarde moeten inbrengen (omwille van het verschillend tijdsverloop tussen de schenkingen en uw overlijden).

Wenst u dat een van uw kinderen meer krijgt dan uw andere kinderen, bijvoorbeeld omdat dat kind door zijn of haar inspanning mee gezorgd heeft voor de groei van uw bedrijf, dan schenkt u de aandelen best ‘buiten deel’.

Het kind dat u wilt bevoordelen, krijgt de schenking dan extra bovenop zijn/haar erfdeel. Wel moet u rekening houden met de reserve van uw andere kinderen die gelijk is aan ½ van uw vermogen voor alle kinderen samen. Als uw kinderen hun reserve niet ontvangen, kunnen zij die in waarde (niet in natura) opeisen. Mogelijk moet u ook rekening houden met de reserve van uw huwelijkspartner.

Wilt u discussies vermijden tussen uw erfgenamen over schenkingen die u tijdens uw leven ondernam? Dan kunt u overwegen een erfovereenkomst af te sluiten.

Hebt u aandelen geschonken voor 01-09-2018, dan zijn mogelijk andere regels van toepassing als u een verklaring van behoud van de toen geldende regels inzake inbreng en inkorting hebt afgelegd voor de notaris.

Wat als een van uw kinderen voor u overlijdt?
De aandelen van uw familiebedrijf zullen dan vererfd worden door de erfgenamen van uw kind. Wie dat zijn, zal afhangen van de familiale situatie van uw kind. De erfgenamen van uw kind zullen successierecht moeten betalen op de aandelen die zij erven, tenzij uw kind al een planning ondernomen zou hebben. Op dat ogenblik zal bekeken worden of de voorwaarden voor het verlaagde tarief successierecht van 3% of 7% (Vlaams Gewest) van toepassing zijn (zie artikel). Is dat niet het geval dan gelden de progressieve tarieven die kunnen oplopen tot 27% (in rechte lijn en tussen partners) of 55% (voor anderen).

U kunt dit vermijden door een beding van terugkeer op te nemen in de schenkingsakte. De geschonken aandelen zullen dan zonder successierecht naar u terugkeren. Verschillende varianten zijn mogelijk. U kunt het beding als een mogelijke optie formuleren, het laten gelden als de begiftigde al dan niet afstammelingen heeft …

Wilt u uw aandelen schenken, maar de zekerheid van een bepaald inkomensbehoud, dan kunt u een last van lijfrente laten opnemen in de schenkingsakte. Uw kind moet u dan periodiek (jaarlijks, maandelijks …) een bepaald bedrag of percentage van de waarde van de geschonken aandelen betalen. Die lijfrente kunt u jaarlijks indexeren. U kunt er ook voor kiezen deze lijfrente optioneel te formuleren. Uw kinderen moet de lijfrente dan enkel betalen als u daar uitdrukkelijk om vraagt.

We raden aan de jaarlijkse lijfrente wel te plafonneren, zodat de schenking niet volledig uitgehold wordt.

Als u de lijfrente niet opleeft, groeit uw roerend vermogen hiermee aan. Dat betekent dat uw erfgenamen er alsnog successierecht op betalen, tenzij u er een planning mee onderneemt. Een lijfrente is bijgevolg maar zinvol, als u zeker weet dat u een extra inkomen nodig hebt.

Als de lijfrente na uw overlijden verder betaald moet worden aan uw partner, zal hij/zij hierop mogelijk successierecht moeten betalen. Dit zal dan in uw concrete situatie verder bekeken moeten worden.

Schenkt u de volle eigendom, dan mag uw kind vrij beschikken over de geschonken aandelen (en ze bijvoorbeeld verkopen).

Wilt u graag controle en inkomsten behouden, dan kunt u de aandelen schenken met voorbehoud van vruchtgebruik. Zonder andersluidende bepalingen in de statuten van de vennootschap heeft u als vruchtgebruiker het stemrecht op de algemene vergadering en recht op de dividenden. In de schenkingsakte (en in de statuten) verduidelijkt u best aan wie uitkeringen van reserves kapitaalverminderingen, liquidatieboni … moeten toekomen.

Bij uw overlijden wordt uw kind volle eigenaar van de aandelen. Maar als u gehuwd bent, dan erft uw huwelijkspartner automatisch het wettelijk opvolgend vruchtgebruik van de aandelen die u geschonken hebt tijdens uw huwelijk. In het Vlaams Gewest zal uw partner hier successierecht op moeten betalen. Afhankelijk van uw situatie zal bekeken moeten worden of er meer fiscaal vriendelijke oplossingen zijn.

Als u de aandelen schenkt met voorbehoud van vruchtgebruik, kan u ook een vervreemdingsverbod opnemen in de schenkingsakte.
 

Door een vervreemdingsverbod op te nemen in de schenkingsakte, kan uw kind de aandelen niet verkopen, ruilen, schenken … tenzij u uw toestemming geeft. Om geldig te zijn moet het vervreemdingsverbod in het belang van de schenker zijn (bv. omdat hij/zij het vruchtgebruik heeft voorbehouden) en beperkt worden in de tijd (bv. zolang de schenker leeft).

Hiermee verbiedt u uw kind om de geschonken aandelen (en eventueel ook de inkomsten ervan zoals dividenden) in te brengen in een huwgemeenschap of onverdeeldheid naar aanleiding van of tijdens het huwelijk of een samenlevingscontract. Tenzij u hiervoor uw toestemming geeft. Meestal wordt de clausule ook beperkt in de tijd en geldt ze zolang een van de schenkers leeft.

Zaakvervanging zorgt ervoor dat alle bepalingen en modaliteiten in de schenkingsakte ook van toepassing zijn op de goederen die in de plaats van de geschonken aandelen zouden komen (bv. op de gelden in geval van een verkoop van de vennootschap). Het is daarom belangrijk deze clausule in uw schenking op te nemen.

Door te schenken met voorbehoud van vruchtgebruik behoudt u controle. Wilt u een meer verregaande vorm van controle eventueel ook na uw overlijden, dan kan u werken met een controlestructuur zoals een maatschap of een stichting administratiekantoor. U schenkt dan meestal niet de aandelen van uw vennootschap, maar de aandelen van de maatschap of de certificaten van de stichting waarin de aandelen van het bedrijf werden ondergebracht. In de statuten van de maatschap of de stichting administratiekantoor worden bepaalde regels vastgelegd over o.a. de zeggenschap en het beheer van de aandelen.

U mag dit nieuwsbericht niet beschouwen als een beleggingsaanbeveling of advies.