Familiebedrijven: wie erft de aandelen van uw familiebedrijf?

Bent u aandeelhouder van een familiebedrijf, dan is het belangrijk dat u weet wie uw aandelen zal erven en op die manier zeggenschap over het bedrijf krijgt.

Als u zelf geen maatregelen hebt getroffen voor de verdeling van uw vermogen, dan zijn de regels van de wettelijke erfopvolging van toepassing. Die regels bepalen wie uw wettelijke erfgenamen zijn en hoe uw nalatenschap onder hen wordt verdeeld. En dus ook aan wie de aandelen van uw bedrijf zullen toekomen.

Uw wettelijke erfgenamen zijn uw langstlevende huwelijkspartner, uw langstlevende wettelijk samenwonende partner, uw afstammelingen en bepaalde bloedverwanten. Wie van deze personen uiteindelijk erft en hoeveel, hangt af van hun verwantschap met u.

We zoomen in op mogelijke situaties. 

U woont feitelijk samen met uw partner als u op hetzelfde adres in het bevolkingsregister bent ingeschreven en een gemeenschappelijke huishouding voert. Uw feitelijk samenwonende partner erft niet van u.

Hebt u kinderen, dan erven zij uw volledige nalatenschap (elk een gelijk deel).
Als uw kinderen de aandelen van uw familiebedrijf in volle eigendom erven, krijgen zij het stemrecht op de algemene vergadering en kunnen ze zo (mogelijk) invloed uitoefenen op het bestuur van de vennootschap (zie verder). Zij kunnen nadien ook beslissen om het bedrijf te verkopen, te liquideren … Voor de liquidatie is een bijzondere meerderheid nodig (cf. statutenwijziging): minimum de helft van het totaal aantal uitgegeven aandelen moet vertegenwoordigd zijn en er moet een meerderheid zijn van 3/4 van de uitgebrachte stemmen.

Als één van uw kinderen nog minderjarig is op het moment van uw overlijden, zal uw nalatenschap moeten aanvaard worden met machtiging van de vrederechter.
Uw minderjarig kind zal vertegenwoordigd worden door de langstlevende ouder. Ook als u op het ogenblik van uw overlijden niet meer samen was met de vader of moeder van uw kind. Voor bepaalde handelingen (bv. verkoop van de aandelen) zal machtiging van de vrederechter nodig zijn.
De langstlevende ouder zal het vermogen van uw minderjarige kind beheren (ouderlijk beheer). Zo zal de langstlevende ouder het stemrecht op de algemene vergadering kunnen uitoefenen. Bovendien zal de langstlevende ouder het wettelijke vruchtgenot hebben van die aandelen, waaronder het recht op het ontvangen van de de inkomsten (dividenden). Deze inkomsten moeten in de eerste plaats gebruikt worden voor de onderhoudsplicht van het minderjarige kind.
Dit ouderlijk vruchtgenot kunt u ontnemen via testament. Wenst u uw ex-partner (gedeeltelijk) uitsluiten van het beheer over de aandelen? Hier bestaan ook oplossingen voor: bv. tijdelijk vruchtgebruik aan aan andere persoon geven, planning via controlestructuur…).
Als u dat wenst, kan een KBC-expert deze problematiek verder met u bekijken.

Als u overlijdt zonder afstammelingen, erven uw ouders of de langstlevende onder hen, uw broers en zussen of zelfs verdere zijverwanten. Hier zijn verschillende scenario’s mogelijk.

1. U laat één of beide ouders en één of meerdere broers en/of zussen na.
In dat geval erft elke ouder in leven een vierde van uw nalatenschap. De rest wordt onder uw broers en zussen of, bij hun vooroverlijden, onder hun afstammelingen verdeeld. Uw broers en/of zussen erven elk een gelijk deel.

2. U laat  geen ouders, maar wel een of meerdere broers en/of zussen na.
Zijn uw ouders overleden, dan erven alleen uw broers en/of zussen of, bij hun vooroverlijden, hun afstammelingen. Uw broers en/of zussen erven elk een gelijk deel.

3. U laat geen broers en/of zussen (of afstammelingen van broers of zussen) na.
Als u geen broers of zussen (of afstammelingen van broers of zussen) nalaat, dan zullen uw ascendenten en/of overige zijverwanten tot uw nalatenschap komen. Wenst u meer informatie over deze situaties dan kunnen onze KBC-experts het erfrecht in uw specifieke situatie bekijken.

U woont wettelijk samen als u een verklaring tot wettelijke samenwoning hebt afgelegd voor de ambtenaar van de burgerlijke stand. Uw wettelijk samenwonende partner erft, maar beperkt: hij/zij krijgt het vruchtgebruik op de gezinswoning en de daarin aanwezige inboedel.

De rest van uw nalatenschap komen toe aan uw bloedverwanten (zie hiervoor de verschillende mogelijkheden bij alleenstaanden en feitelijk samenwonende partners). De aandelen van uw vennootschap zullen dus in volle eigendom vererven naar uw bloedverwanten.

Is één van uw kinderen nog minderjarig, dan moet u ook rekening houden met de hiervoor besproken aandachtspunten.

Als u gehuwd bent, is het belangrijk om de omvang van uw nalatenschap te bepalen. Dit hangt af van het huwelijksvermogensstelsel waaronder u gehuwd bent.

In dat geval is het belangrijk te weten wie eigenaar is van de aandelen: u of ook uw partner. Meer informatie hierover vindt u dit artikel: Zijn de aandelen van uw familiebedrijf van u of ook van uw partner?

Uw huwelijksstelsel zal bepalen van wie de aandelen zijn.
Hebt u een huwelijkscontract opgemaakt, dan kijkt u best na of er clausules in opgenomen zijn die betrekking hebben op de aandelen van uw vennootschap en/of de verdeling van het (gemeenschappelijke) vermogen bij overlijden. In de tekst hieronder gaan we ervan uit dat dit niet het geval is.

- Wettelijk stelsel of gemeenschapsstelsel

De nalatenschap bestaat uit de helft van het gemeenschappelijk vermogen en het eventuele eigen vermogen van de overleden echtgenoot. Behoren de aandelen tot uw eigen vermogen, dan vallen ze bij uw overlijden volledig in uw nalatenschap. Zijn de aandelen gemeenschappelijk, dan valt de helft van uw aandelen in de nalatenschap.

Een andere mogelijkheid in een gemeenschapsstelsel is dat de vermogenswaarde van de aandelen gemeenschappelijk is, maar dat de lidmaatschapsrechten eigen zijn (opsplitsing titre en finance). Lees omtrent deze problematiek zeker het volledige artikel: Zijn de aandelen van uw familiebedrijf van u of ook van uw partner?

- Scheiding van goederen

De nalatenschap bestaat uit het eigen vermogen van de overleden echtgenoot (en het aandeel dat deze echtgenoot bezat in eventueel onverdeelde goederen). Behoren de aandelen tot uw eigen vermogen, dan vallen ze bij uw overlijden volledig in uw nalatenschap.

Als u afstammelingen hebt, dan erft uw huwelijkspartner het vruchtgebruik van de nalatenschap en komt de blote eigendom toe aan uw afstammelingen.
Vruchtgebruik betekent het recht op gebruik, genot en beheer van de nalatenschap. Voor aandelen in het familiebedrijf betekent dit het recht op dividenden, het stemrecht op de algemene vergadering als dat niet anders bepaald is in de statuten, enz.

Uw kinderen, die blote eigenaar zijn, hebben het recht om over de geërfde goederen te beschikken en ze bv. te verkopen of te schenken, maar de nieuwe eigenaar moet de rechten van de vruchtgebruiker respecteren.

Is één van uw kinderen nog minderjarig, dan moet u ook rekening houden met de hiervoor besproken aandachtspunten omtrent de machtiging van de vrederechter en het ouderlijk beheer.

Hebt u geen afstammelingen en komt uw langstlevende echtgeno(o)t(e) op met uw broers, zussen, afstammelingen van uw broers of uw zussen, uw ouders of uw grootouders, dan erft uw huwelijkspartner:

• de volle eigendom van uw aandeel in het gemeenschappelijke en exclusief onverdeeld vermogen;
  
• het vruchtgebruik van de overige goederen die tot uw eigen vermogen behoren (eigen goederen waarvan u alleen eigenaar bent of die u niet exclusief in onverdeeldheid bezit met uw huwelijkspartner omdat er nog andere mede-eigenaars zijn). 

De blote eigendom van deze laatste goederen zal toekomen aan uw bloedverwanten (zie verdeling hiervoor).

Zijn er naast uw echtgeno(o)t(e) enkel ooms, tantes, neven, nichten…, dan erft uw huwelijkspartner de volle eigendom van uw hele nalatenschap.

De BV wordt bestuurd door één of meer bestuurders die worden benoemd door de algemene vergadering van aandeelhouders. Hun benoeming kan tijdelijk zijn of van onbeperkte duur. Het is ook mogelijk om bestuurders te benoemen in de statuten van de vennootschap.

Binnen de NV zijn er 3 vormen van bestuur mogelijk: 1 bestuurder, duaal bestuur (raad van toezicht en directieraad) en monistisch bestuur (raad van bestuur bestaande uit minstens 3 bestuurders of 2 bestuurders als er maar 2 aandeelhouders zijn). Elke vorm heeft zijn specifieke aandachtspunten.

Uw erfgenamen die stemrecht hebben op de algemene vergadering kunnen dus via deze weg ook hun stempel doordrukken op het bestuur van de vennootschap (via een meerderheid van de stemmen). In vele gevallen kunt u de opvolging van het bestuur na uw overlijden al regelen (bv. door een opvolgend statutair bestuurder aan te duiden in een BV die slechts met unanimiteit van de stemmen of om gewichtige redenen kan worden afgezet, door een controlestructuur …).

U kunt samen met een KBC-expert bekijken hoe u dit concreet kunt regelen voor uw vennootschap (afhankelijk van uw vennootschapsvorm en de bestuursvorm, alsook uw participatie in het bedrijf).