Uw woning futureproof maken

Interview met Leen Govaerts

In 2050 moeten alle woningen in Vlaanderen het energielabel A hebben. Vandaag haalt nog geen 5% dat zeer energiezuinige peil. Het overgrote deel van de woningen zal de komende decennia grondig opgewaardeerd moeten worden.

Onderzoeksinstituut EnergyVille ging na hoe we dat kunnen realiseren op de meest kostenefficiënte manier. ‘Voor eengezinswoningen is het een must om zonnepanelen te installeren en de bouwschil te isoleren,’ zegt Leen Govaerts (VITO/EnergyVille).

EnergyVille groepeert nagenoeg 500 onderzoekers van VITO, imec, KULeuven en UHasselt, specialisten in duurzame energie en intelligente energiesystemen. Leen Govaerts leidt de onderzoeksgroep die zich toespitst op energie voor de bebouwde omgeving.

‘Voor nieuwbouw is bijna-energieneutraal bouwen intussen de standaard. Maar van de Vlaamse woningen en appartementen voldoet vandaag maar 4,6% aan de norm voor 2050. Als je weet dat tussen 85 en 95% van de huidige gebouwen er ook in 2050 nog zullen staan, dan is de renovatieopdracht zeer groot.

Vandaag wordt jaarlijks maar 1% gerenoveerd. We zullen dat moeten opkrikken naar 3% of 100.000 renovaties per jaar. Dat zal een jaarlijkse investering van 3,5 tot 5 miljard euro vragen, 74 miljard euro in totaal. Die inspanning moet vooral van de eigenaars komen. Al stelt de overheid wel subsidies en renteloze leningen ter beschikking, en zijn bijvoorbeeld heel wat sociale woningen in publieke handen.’

EnergyVille ging na hoe we voor eengezinswoningen naar energielabel A kunnen gaan. Wat hield dat onderzoek in?

‘We hebben de oefening gemaakt voor 135 huizen die representatief zijn voor de volledige Vlaamse stock aan eengezinswoningen. Zowel vrijstaande en halfopen woningen als rijtjeshuizen in een dorp of stad, maar geen appartementen of cultureel erfgoed.

We hebben 3 vragen bekeken. Welke combinaties van renovatie-ingrepen zijn het beste? Welke investeringen zijn daarvoor nodig? Welke maatregelen steken erbovenuit?

We hebben algoritmes ontwikkeld om per woning het optimale renovatiepakket samen te stellen. Als je voor zo’n grote renovatieopdracht staat de komende decennia, dan kun je maar beter de juiste keuzes maken.’

Wat zijn de conclusies?

‘Er zijn 3 grote lijnen. In alle woningen is zonnepanelen installeren de optimale maatregel. De gebouwschil isoleren is duur maar noodzakelijk. En de doorbraak van warmtepompen hangt af van de verhouding tussen de elektriciteits- en de gasprijs.’

Kunnen we deze 3 conclusies even nader bekijken? Zonnepanelen horen dus thuis op elke woning?

‘Zonnepanelen hebben in verhouding tot de investeringskost een zeer grote impact op de energieprestatie van een woning. Een huis optillen naar label A zonder zonnepanelen kost gemiddeld 66.000 euro, met zonnepanelen 36.000 euro.

De negatieve perceptie die de voorbije jaren is gegroeid, is absoluut onterecht. Zeker omdat verwacht wordt dat de kostprijs van zonnepanelen de komende jaren zal blijven dalen. Er is ook nog heel veel potentieel voor de installatie van bijkomende capaciteit. 40% van de daken van woningen is geschikt voor zonnepanelen. Voor commerciële en industriële gebouwen is dat zelfs 80%.

In België zou op die manier ongeveer 100 Gigawatt zonne-energie geplaatst kunnen worden. Vandaag komen we nog maar aan een kleine 4 Gigawatt geïnstalleerd vermogen. We benutten dus nog maar 4% van het potentieel.

En dan houden we nog geen rekening met grondgebonden installaties van zonnepanelen. Of met technologische innovaties waarbij fotovoltaïsche cellen geïntegreerd worden in bouwmaterialen, zoals gevelstenen of ruiten. Als je een huis futureproof wil maken op het vlak van energieprestaties zijn zonnepanelen altijd een goede investering.’

Maar met zonnepanelen alleen kom je er niet.

‘Neen, ook een basisisolatie van de woning is nodig om het A-label te halen. Hoe ver je daarin moet gaan, hangt af van woning tot woning. Voor sommige volstaat spouwmuurisolatie, voor andere zal een duurdere buitengevelisolatie nodig zijn.

Zonnepanelen plaatsen kan het verschil maken tussen een lichte en een zware isolatie. Maar je moet het niet alleen doen voor de energieprestatie van een woning, ook voor het comfort en de gezondheid van de inwoners. In een slecht geïsoleerd en tochtig huis wonen, is gewoon niet gezond en aangenaam.’

Wat met warmtepompen?

‘Kijken we enkel naar de investeringen nodig om een woning naar het A-label op te tillen, dan is in 68% van de gevallen een warmtepomp onderdeel van het meest optimale renovatiepakket. Ook al is ze duurder dan een gasketel.

Maar er is een groot probleem met de operationele kosten van warmtepompen. Want ze verbruiken veel elektriciteit, en die is in België zeer duur in verhouding tot de gasprijs. De vele heffingen in de elektriciteitsfactuur maken dat vandaag een hoogrendementsgasketel op lange termijn kostenefficiënter is dan een warmtepomp. Daarom worden de meeste nieuwbouwwoningen die het energielabel A halen, nog verwarmd met gas.

In Nederland bijvoorbeeld zijn warmtepompen wel al zeer interessant, omdat het verschil tussen de gas- en elektriciteitsprijs daar minder groot is. En ze zijn noodzakelijk als we in de toekomst geen fossiele brandstoffen meer willen gebruiken.

Warmtepompen zijn zonder twijfel de technologie van de toekomst. Maar als we de uitrol willen versnellen, moet het probleem van de verhouding tussen de elektriciteits- en gasprijs worden aangepakt.’

Kunnen alle bestaande woningen het energielabel A halen?

‘Neen. Voor ruim 10% of 350.000 woningen is er geen goede oplossing met de maatregelen uit ons pakket. De kost om ze te renoveren is veel te hoog. Eigenlijk breken we die zeer slechte woningen beter af.’

Vanaf 2023 moeten kopers van een woning met een F- of E-label die verplicht renoveren tot het niveau D. Hoe pakt een nieuwe eigenaar dat het beste aan?

‘Het is goed dat renovatieplicht gekoppeld wordt aan de aankoop van een huis. Oudere bewoners bijvoorbeeld zullen waarschijnlijk niet meer geneigd zijn nog veel te investeren in hun huis. Je moet gebruikmaken van het moment van de verkoop om die inspanning te doen.

Ik kan nieuwe eigenaars alleen maar aanraden om een langetermijnplan uit te tekenen richting het A-label en de renovatie gefaseerd aan te pakken. Eigenlijk zou ieder huis zo’n stappenplan richting 2050 moeten hebben.

Als je vandaag alleen maar kijkt hoe je van E naar D kunt gaan, bestaat het gevaar dat je investeringen doet die maar weinig nut hebben als je uiteindelijk A wilt halen. Met een goed plan vermijd je dat. Renovatiecoaches en -bedrijven kunnen advies geven. Sommige ondernemingen zijn gespecialiseerd in totaalpakketten, met isolatiemaatregelen en technieken zoals warmtepompen, ventilatie en zonnepanelen.’

U zegt dat zonnepanelen nog zullen dalen in prijs. En ook andere technologieën zullen ongetwijfeld nog beter en goedkoper worden. Is het dan interessant om nu al te renoveren? Kun je niet beter nog even wachten?

‘Je hoeft niet te wachten. De zonnepanelen die je vandaag op je dak legt, zijn rendabel en ze zullen nog niet versleten zijn over 20 jaar. De verschuiving in de verhouding tussen gas- en elektriciteitsprijs komt eraan, daar wordt aan gewerkt. Je kunt dus vandaag al veel doen om je huis energetisch te verbeteren en het comfort te verhogen.’

Welke bouwinnovaties die zullen helpen om de energieprestatie van een woning te verhogen, zitten er nog aan te komen?

‘Slimme gebouwen met doorgedreven digitale technieken zullen ons helpen om veel efficiënter met energie om te gaan. Ze zullen de verwarming van de ruimtes, de verlichting en de ventilatie slim afstemmen op het gedrag van de bewoners. Op momenten dat de zon volop schijnt zullen ze de warmtepomp laten draaien, zodat de goed geïsoleerde woning op temperatuur kan blijven als het de dag erop grijs weer is.

Die innovaties zullen niet alleen een rol spelen in individuele woningen, maar ook op wijkniveau. Los van de bouw is er de versnelde introductie van elektrische auto's. Die zullen een belangrijke rol spelen als batterij voor de woningen. En als we meer autodelen op wijkniveau, zal dat het energieverbruik positief beïnvloeden.’

Heeft waterstof een toekomst?

‘Waterstof is een energiedrager die belangrijk zal worden voor de industrie en industriële processen op hoge temperaturen, die moeilijk te elektrificeren zijn. Denk aan de chemie- en de staalsector. Maar niet voor huishoudens en personenwagens, want met waterstof is er te veel efficiëntieverlies vergeleken met batterijen of warmtepompen.’

Leen Govaerts gaf een webinar voor onze klanten, ingeleid door Regine Debeuckelaere, directeur KBC Private Banking & wealth en Wouter Wermeyen, KBC-vastgoedstrateeg. 

U mag dit nieuwsbericht niet beschouwen als een beleggingsaanbeveling of als een advies.