Wat is het erfrecht?
Als u zelf geen regeling hebt getroffen voor de verdeling van uw vermogen, dan zijn de regels van de wettelijke erfopvolging van toepassing bij overlijden. Die regels bepalen wie de wettelijke erfgenamen zijn, in welke volgorde zij erven en hoe de nalatenschap onder hen wordt verdeeld.
Basisbegrippen in het erfrecht
Om een goed inzicht te krijgen in het erfrecht en de nalatenschappen, kent u best een aantal begrippen. U moet weten wat een erflater is, wat een nalatenschap inhoudt en wie de wettelijke erfgenamen zijn. Verder moet u weten wat orde, graad en lijn betekenen in het erfrecht.
De erflater is de overleden persoon, dus diegene van wie het vermogen onder de erfgenamen moet worden verdeeld. Die erfgenamen worden ook wel erfopvolgers genoemd.
De nalatenschap is het nagelaten en te verdelen vermogen van de erflater. Dat bestaat uit alle eigendommen en schulden, rechten en verplichtingen die de erflater heeft op het ogenblik van zijn overlijden.
De langstlevende echtgenoot, de wettelijk samenwonende partner en bepaalde bloedverwanten van de erflater zijn wettelijke erfgenamen. Dat betekent dat zij in aanmerking komen om een deel van de nalatenschap te ontvangen, als zij bestonden of al verwekt waren bij het openvallen van de nalatenschap. Wie uiteindelijk erft, hangt af van de graad van verwantschap, de lijn en de orde. De begrippen orde, graad en lijn worden in het volgende punt uitgelegd. De wettelijke erfgenamen hebben het bezitsrecht of de saisine. Dat betekent dat zij het recht hebben de goederen van de nalatenschap op te eisen van iedereen die ze feitelijk in zijn bezit heeft.
Sommige personen die per definitie wettelijke erfgenamen van de erflater zijn, worden beschouwd als onwaardig en kunnen helemaal niet erven als zij tot een van de volgende categorieën behoren:
- personen die zijn veroordeeld voor het doden van de erflater of wegens een poging hem te doden;
- personen die de erflater lasterlijk hebben beschuldigd van een feit waarop levenslange hechtenis of opsluiting staat;
- meerderjarige erfgenamen die op de hoogte zijn van het feit dat doodslag werd gepleegd op de erflater en daarvan geen aangifte hebben gedaan bij het gerecht.
De wettelijke erfopvolging zonder langstlevende echtgenoot: duidelijkheid dankzij orde, graad en lijn.
De wet heeft een rangschikking volgens orde van voorrang ingesteld om te bepalen wie eerst voor de erfenis in aanmerking komt. We spreken hier over de regel van de orde.
De orde geeft de groep bloedverwanten aan die kunnen erven, wat niet wil zeggen dat de leden van die bepaalde orde ook allemaal erven. Alleen diegenen die het dichtst bij de overledene staan, erven. Dat wordt bepaald door de regel van de graad. De opeenvolging van graden vormt een lijn.
De regel van de orde deelt de erfgenamen in vier groepen in en bepaalt de volgorde waarin ze tot de nalatenschap worden geroepen. De bloedverwanten in een eerdere orde hebben voorrang op de bloedverwanten in een verdere orde.
De eerste orde omvat de afstammelingen: kinderen, kleinkinderen, enzovoort. Het erfrecht maakt geen onderscheid meer tussen kinderen geboren binnen het huwelijk en kinderen geboren buiten het huwelijk. Adoptiekinderen worden gelijkgesteld met bloedverwante kinderen.
De tweede orde omvat (half)broers en (half)zussen, met hun afstammelingen, en de ouders van de overledene. Zijn er geen (half)broers of (half)zussen, of afstammelingen daarvan, dan behoren de ouders tot de derde orde.
De derde orde omvat de ascendenten van de overledene: de ouders, grootouders, enzovoort.
De vierde orde bestaat uit ooms, tantes, neven, nichten, enzovoort.
De regel van de graad bepaalt de graad van verwantschap, met andere woorden: de afstand die tussen de verschillende familieleden bestaat. Om te erven op basis van de wettelijke erfopvolging mogen de bloedverwanten zich ten hoogste in de vierde graad bevinden. Elke generatie die bloedverwanten van elkaar scheidt, telt voor een graad.
Tussen de ouders en hun kinderen is er een generatie verschil: zij staan tot elkaar in de eerste graad. Een kleinkind staat in de tweede graad tot zijn grootouders.
Bloedverwanten in een lijn stammen van elkaar af: grootvader – vader – zoon – kleinkind. Ze worden ook wel verwanten in de rechte lijn genoemd. Bloedverwanten in de zijlijn zijn bloedverwanten die niet van elkaar afstammen, maar een gemeenschappelijke voorouder hebben, zoals broers en zussen. De bloedverwanten van de erflater kunnen worden onderverdeeld in bloedverwanten van een vaderlijke en een moederlijke lijn.
Wat als er geen wettelijke erfgenamen zijn?
Als de overledene geen erfgenamen nalaat, komen zijn bezittingen na zijn overlijden volledig toe aan de staat, tenzij hij bij testament een andere begunstigde heeft aangewezen. De erflater kan dus zelf bepalen hoe zijn nalatenschap wordt verdeeld. Het vermogen kan bijvoorbeeld naar vrienden gaan, maar ook naar een goed doel. De bestemming moet wel in een testament zijn opgenomen.
De wettelijke erfopvolging met langstlevende echtgenoot
De erfrechtelijke positie van de langstlevende echtgenoot is nauw verbonden met het huwelijksvermogensstelsel. Dat huwelijksvermogensstelsel moet eerst worden vereffend voor de nalatenschap kan worden samengesteld.
In beginsel erft de langstlevende echtgenoot altijd. Het huwelijk mag op datum van het overlijden niet ontbonden zijn door echtscheiding en de echtgenoten mogen op dat ogenblik niet van tafel en bed gescheiden zijn. Hoeveel de langstlevende erft, hangt af van met welke bloedverwanten hij of zij opkomt.
Als de eerstgestorven wettelijk samenwonende partner eigenaar of mede-eigenaar was van de gezinswoning, erft de langstlevende wettelijk samenwonende partner, met welke erfgenamen hij ook tot de nalatenschap komt, het vruchtgebruik van de gezinswoning en het daarin aanwezige huisraad.
De aanvaarding en verwerping van nalatenschappen
Als een nalatenschap openvalt, hebt u als wettelijke erfgenaam of legataris drie keuzemogelijkheden: u kunt de nalatenschap zuiver aanvaarden, u kunt ze verwerpen of u kunt ze aanvaarden onder voorrecht van boedelbeschrijving.
Wilt u meer informatie over het erfrecht of successieplanning? Contacteer uw private banker die u omringt met de juiste experts, of vraag een afspraak aan voor een eerste kennismakingsgesprek, volledig vrijblijvend.