Waarom vandaag investeren in duurzaam watergebruik de toekomst is
Door Katelijne Haspeslagh, Adviseur milieu & klimaat – Voka
Vlaanderen kampt met een structurele droogteproblematiek, versterkt door klimaatverandering en toenemende watervraag. Vooral de industrie, als grootste watergebruiker, speelt een cruciale rol in duurzaam waterbeheer. Bedrijven zetten almaar meer in op efficiënt watergebruik, hergebruik en alternatieve waterbronnen. Tegelijkertijd brengt de Europese CSRD-regelgeving nieuwe verplichtingen met zich mee om duurzaamheid transparanter te maken, wat ook impact heeft op Vlaamse ondernemingen. Om droogte te bestrijden en de economie veerkrachtig te houden, is een structurele en collectieve aanpak nodig. Acties zoals watermonitoring, hergebruik en samenwerking tussen bedrijven kunnen een groot verschil maken. Start vandaag met duurzaam waterbeheer!
Na het natte jaar van 2024 en de nattere zomers van de voorbije jaren, rijst de vraag of er wel een droogteproblematiek is in Vlaanderen? Is er in Vlaanderen wel een tekort aan water? Moeten we nog droge zomers vrezen? Het antwoord is ‘ja’, ‘ja’ en nog eens ‘ja’.
Vlaanderen kent een lage waterbeschikbaarheid, ook al zijn we historisch gezien een waterrijke regio. We zijn ook een kleine regio, hebben veel verharde oppervlakten, zijn sterk geïndustrialiseerd en zijn dichtbevolkt. Onze watervraag is groot, terwijl onze waterbronnen lang niet onuitputtelijk zijn. Hoewel er in Vlaanderen voldoende neerslag valt, worden we toch geconfronteerd met regelmatig terugkerende droogteperiodes. De klimaatverandering zorgt er immers voor dat de lentes droger en de winters natter worden. Bovendien worden we in toenemende mate geconfronteerd met extreme weersomstandigheden. Dat zorgt voor onvoorspelbaarheid en voor grote uitdagingen voor het waterbeheer.
De cijfers liegen er niet om. Het structureel neerslagtekort tijdens het groeiseizoen (april – september) van de afgelopen 10 jaar ligt gemiddeld 50 mm hoger dan de afgelopen 100 jaar.
De zomer van 2022 was zo droog dat er voor de industrie aan het Albertkanaal en het Kanaal Gent-Terneuzen zelfs een innameverbod van oppervlaktewater op tafel lag. We moeten niemand overtuigen welke desastreuze gevolgen dit had kunnen hebben voor onze economie. Voor veel ondernemingen is een vlotte toegang tot water essentieel om te kunnen blijven functioneren. Het toont aan waarom actie nú noodzakelijk is.
Als we in Vlaanderen droogteperiodes willen voorkomen - vandaag en in de toekomst - is er nood aan een structurele aanpak en zal iedereen in de eerste plaats duurzaam moeten omgaan met al onze waterbronnen. Dat geldt vanzelfsprekend ook voor de industrie.
Water als essentiële grondstof voor de industrie
Vlaanderen verbruikt jaarlijks ongeveer 740 miljoen m³ water. De industrie is de grootste waterverbruiker (300 miljoen m³/jaar). Bedrijven gebruiken verschillende waterbronnen. Denk bijvoorbeeld aan leidingwater, oppervlaktewater, hemelwater, grondwater maar ook ander water (o.a. hergebruik van afvalwater). Afhankelijk van de benodigde kwaliteit en het volume zal er geopteerd worden voor een van bovenstaande waterbronnen. Water is voor vele bedrijven een essentiële grondstof en wordt gebruikt voor dranken en voeding, als koelingsmiddel voor energie-installaties, als onderdeel van het hygiëneproces, om de milieu-impact te verminderen of om de veiligheid van bepaalde installaties te garanderen.
Bedrijven zijn dan wel de grootste watergebruikers, hun effectieve verbruik ligt een stuk lager. Dat zit zo: een groot deel van het gebruikte water wordt opnieuw geloosd, na zuivering via het oppervlaktewater of langs de riool.
De Vlaamse economie hecht veel belang aan de beschikbaarheid van voldoende water om zo de bedrijfscontinuïteit te garanderen. Een studie van het Vlaams Kenniscentrum Water (VLAKWA) toont aan dat in Vlaanderen een derde van de bruto toegevoegde waarde gecreëerd wordt door bedrijven die waterintensief zijn. Diezelfde bedrijven zijn goed voor 22% van alle jobs in Vlaanderen.
Bedrijven gaan steeds bewuster en duurzamer om met water. In het Voka Charter Duurzaam Ondernemen – een duurzaamheidsprogramma voor ondernemingen – zien we dat 30% van de uitgevoerde duurzaamheidsacties betrekking hebben op duurzaam watergebruik. Deze acties bouwen verder op de inspanningen die bedrijven in het verleden al hebben gedaan.
Sinds 2000 is het aandeel gewonnen grondwater (wat aanzien wordt als de strategische voorraad om waterschaarste te voorkomen) op die manier meer dan gehalveerd ten opzichte van het totale watergebruik (exclusief koelwater). Maar ook de totale efficiëntie is gestegen, zo is er sinds dezelfde periode 25% minder water nodig per geleverd product. Het aandeel van het ‘ander water’ (bv het gebruik van afvalwater) ligt dan weer vier keer hoger dan de periode van voor 2000 (bron: milieurapport 2018).
Duurzaam ondernemen is de toekomst
Bedrijven zitten duidelijk op het pad naar meer duurzaam watergebruik. De ‘Corporate Sustainability Reporting Directive’ (CSRD) heeft als doel om duurzaamheid transparanter te maken binnen de Europese Unie en verplicht zo'n 50.000 bedrijven in heel Europa om te rapporteren over hun duurzaamheidsbeleid. Vanaf 2025 zullen de eerste rapporten verschijnen van de grootste bedrijven en public interest organisaties. Vanaf 2026 zullen ook de grotere ondernemingen moeten rapporteren en vanaf 2027 de beursgenoteerde KMO’s. Duurzaam watergebruik in al zijn facetten is een van de tien thema’s waarvoor bedrijven zullen moeten onderzoeken of ze materiële en financiële impact hebben op dit thema en, indien dit het geval is, aangeven hoe ze de impact, risico’s en opportuniteiten hiervan integreren in hun bedrijfsstrategie.
Vandaag zijn de verplichtingen enkel van toepassing op de beursgenoteerde grote ondernemingen. Maar ook kleinere Vlaamse bedrijven zullen de impact van CSRD voelen. CSRD vraagt aan de organisaties die onder de verplichting vallen, om de impact van hun volledige waardeketen in kaart te brengen. Dit wil zeggen dat ondernemingen niet alleen moeten rapporteren over de eigen duurzaamheidsprestaties, maar ook over die van hun klanten en leveranciers. Leveranciers die duurzaam ondernemen, hebben dus wellicht een streepje voor. Bedrijven, klein en groot, zullen meer vragen krijgen over hun duurzaamheidscijfers en dus ook over welke waterbronnen ze gebruiken en hoe duurzaam ze deze bronnen in hun productieproces inzetten.
Als we het hebben over duurzaam watergebruik dan kijken we naar:
1. Meten is weten. Breng de gebruikte waterbronnen in het productieproces in kaart en monitor op welke manier ze worden gebruikt. De gratis waterscan van VLAIO kan hierbij ondersteuning bieden.
2. Voorkomen is beter dan genezen. Ga na waar je als bedrijf minder water kan gebruiken of waar er mogelijke lekverliezen zijn. Het automatiseren van kranen is hiervoor een oplossing.
3. Juiste water voor de juiste kwaliteit. Ga na welke waterkwaliteit je nodig hebt om je processen optimaal en efficiënt uit te voeren. Als een lagere kwaliteit hetzelfde resultaat oplevert, zet dan deze bron in. Denk bijvoorbeeld aan het inzetten van hemelwater in sanitaire toepassingen ipv leidingwater.
4. Hergebruik van (afval)water daar waar nuttig en nodig. Hergebruik van afvalwater hoort hier ook bij, maar is sterk afhankelijk van een aantal randvoorwaarden waarbij onder andere energievraag en impact van het lozen van resterend afvalwater mee in rekening moet worden gebracht.
5. Stimuleren van samenwerkingsverbanden door wateruitwisseling met derde partijen. Wat voor de ene partij afvalwater is, is voor de andere partij een nuttige bron. Op lokaal niveau vermijden we zo het gebruik van meer primaire waterbronnen. Om dit stimuleren zullen bedrijven die hun (een deel) afvalwater ter beschikking stellen van derden voor een nuttige toepassing, niet langer een heffing moeten betaling op deze fractie. Om aan de vrijstelling te voldoen, moet men wel aan aantal voorwaarden opvolgen. Meer info vind je hier.
Vandaag investeren in duurzaam watergebruik zorgt dus niet alleen voor een besparing op het gebruik van onze primaire waterbronnen, maar helpt in het waarborgen van de bevoorradingszekerheid en de bedrijfscontinuïteit doorheen het jaar en biedt mogelijk ook nog eens competitief voordeel. Waarom nog wachten? Start vandaag nog.
Disclaimer:
Tenzij uitdrukkelijk anders bepaald, heeft alle informatie die u hier raadpleegt of verkrijgt een vrijblijvende en zuiver informatieve waarde. Ze wordt naar best vermogen en op regelmatige tijdstippen bijgewerkt. KBC Bank NV geeft echter geen garanties wat betreft de actualiteit, accuraatheid, correctheid, volledigheid of geschiktheid voor een bepaald doel van deze informatie. De hier verstrekte informatie vormt geen advies of verkoopaanbod van producten of diensten en is niet bestemd voor commercieel gebruik. U blijft zelf volledig aansprakelijk voor de gevolgen van het gebruik dat u van deze informatie maakt. De intellectuele eigendomsrechten op de informatie, publicaties en gegevens die hier verstrekt worden, komen toe aan KBC Bank NV of aan derden en u moet zich onthouden van elke inbreuk hierop. Behoudens de uitdrukkelijk voorafgaande en schriftelijke toestemming van KBC Bank NV is elke overdracht, verkoop, verspreiding of reproductie van deze informatie verboden.