13.06.2024

Nieuwe mijnen openen in Europa mag geen taboe zijn

Als de Europese Unie (EU) haar afhankelijkheid wil afbouwen van kritieke grondstoffen die essentieel zijn voor de energietransitie, zal er nieuwe ontginning nodig zijn, zeggen Nathalie Bally, expert Verantwoord Beleggen en Anthony Sandra, portfolio manager bij KBC Asset Management. Dat moet wel zo verantwoord mogelijk gebeuren.

We kunnen het ons niet veroorloven om onze huidige afhankelijkheid van fossiele brandstoffen in te ruilen voor afhankelijkheid van schaarse grondstoffen.

Anthony Sandra, portfolio manager KBC Asset Management

Als boodschap kan het tellen: ‘De batterij in uw elektrische wagen is niet gemaakt van goede bedoelingen alleen.’ Volgens Bally vat dat perfect de uitdaging samen waar Europa voor staat: de groene transitie realiseren in het besef dat daar lastige keuzes bij horen.

De Europese afhankelijkheid van fossiele brandstoffen afbouwen, betekent dat de groene transitie moet versnellen. Daar zijn heel wat kritieke grondstoffen voor nodig. Denk aan lithium of kobalt voor de batterijen van elektrische wagens of energieopslag. De EU importeert het merendeel van die grondstoffen, dikwijls uit landen met regimes die mensenrechten, milieuregels en CO2-uitstoot minder belangrijk vinden. ‘Door de grondstofproductie weer naar Europa te halen, hebben we de kans om het beter te doen. Europa kan een voorbeeld stellen door in te zetten op mijnen met een beperktere impact. Met strengere milieunormen en meer aandacht voor de gemeenschappen. Om nadien de kring te sluiten door in te zetten op recyclage en hergebruik van restafval’, stelt Bally.

Het ideale plaatje

De Europese Commissie wil de afhankelijkheid van strategische grondstoffen verminderen. De ambities van de onlangs ingevoerde Critical Raw Materials Act zijn groot. Tegen 2030 moet de Europese Unie minstens 10 procent van haar strategische grondstoffen ontginnen in eigen mijnen, 40 procent van de ertsen raffineren en 25 procent uit recyclage halen.

Bedrijven moeten bij de productontwikkeling al nadenken over een shift van een lineair georiënteerde economie naar een circulaire economie.

Anthony Sandra, portfolio manager KBC Asset Management

Sandra pleit ervoor om bewuster met grondstoffen om te gaan. Bedrijven moeten bij de productontwikkeling al nadenken over een shift van een lineair georiënteerde economie naar een circulaire economie, waarbij eerst en vooral het product langer in gebruik wordt gehouden en na gebruik het afval een nieuwe grondstof wordt. ‘Sinds kort is er in Europa een recht op reparatie, wat uitstekend nieuws is. Als u een smartphone met een gebroken scherm kunt laten herstellen, hoeft u geen nieuwe te kopen. En batterijen die niet genoeg capaciteit meer hebben voor elektrische auto’s, kunnen een tweede leven krijgen om hernieuwbare energie op te slaan voor gebruik tijdens de piekuren.’

Wat met het pleidooi om volledig te stoppen met mijnen en enkel nog te recycleren? Wanneer men de cijfers erbij haalt, blijkt dat vandaag niet realistisch. ‘Er zijn op dit moment nog niet voldoende metalen in omloop om via recyclage te kunnen voldoen aan de exponentieel stijgende vraag. Het Internationale Energieagentschap heeft berekend dat, moesten we alle batterijen tegen 2040 recycleren, dit amper 10% van de nodige metalen zou opleveren’, aldus Sandra. ‘In een eerste fase moet er dus een primaire aanvoer zijn tot er voldoende aanbod beschikbaar is, om naar de toekomst toe volledig over te schakelen naar een circulaire economie waarbij recyclage de voornaamste bron is.’

Europa kan ook inzetten op alternatieven. Sandra geeft het voorbeeld van het Australische Vulcan Energy dat in de Rijnvallei met geothermie op duurzame wijze lithium uit de grond haalt. ‘Dat staat wel nog in de kinderschoenen. Het zal enige tijd vergen voordat het op industriële schaal kan.’ In 2026 verwacht Vulcan Energy 24 000 ton lithiumhydroxide te produceren, goed voor 500.000 auto’s.

In de eigen achtertuin

Mijnbouw blijft dus nodig om op korte termijn aan de vraag te voldoen. Ook op eigen Europese bodem. In Zweden zijn nabij het stadje Kiruna grote hoeveelheden zeldzame aardmetalen gevonden die belangrijk zijn voor elektrische voertuigen en windturbines. En in het Franse departement Allier zijn lithiumreserves ontdekt. Het kan dus. Maar om tegen 2030 minstens 10 procent van het verbruik van zeldzame aardmetalen zelf te produceren, moeten er tientallen nieuwe mijnen worden geopend in de EU.

Het afgelopen decennium is er geen enkele mijn bijgekomen...

‘We willen allemaal smartphones, laptops, elektrische wagens, batterijen en zonnepanelen, maar geen mijnen in onze achtertuin’, erkent Bally.

‘Volledig duurzaam mijnen is onmogelijk, maar dat wil niet zeggen dat het niet beter kan. Europa kan een nieuwe start nemen door gebruik te maken van de technologische vooruitgang die de mijnbouw- en verwerkingssector de afgelopen jaren heeft gekend. Bovendien kunnen er beloftes worden gemaakt om achteraf de biodiversiteit te herstellen. Nieuwe mijnen mogen geen taboe zijn als meer onafhankelijkheid de doelstelling is.’

Europa kan een voorbeeld stellen door in te zetten op mijnen met een beperktere impact. Met strengere milieunormen en meer aandacht voor de gemeenschappen. Om nadien de kring te sluiten door in te zetten op recyclage en hergebruik van restafval.

Nathalie Bally, expert Verantwoord Beleggen KBC Asset Management

Communicatie en dialoog zijn daarbij cruciaal, zegt Sandra. ‘U ziet nu al dat het Zweedse mijnbedrijf LKAB of de Franse mineralengroep Imerys in een vroeg stadium met lokale gemeenschappen gesprekken voeren over de mogelijke gevolgen. Dat gaat niet alleen over werkgelegenheid, maar ook over de impact op het milieu. Het is belangrijk om de mensen vroeg genoeg mee te nemen in het hele verhaal, voordat het verhaal een eigen leven gaat leiden. In het belang van zowel de lokale bevolking als van het bedrijf zelf.’

Steenkool is en blijft een NO GO

Toch zal dit alles nog altijd niet volstaan om op korte termijn te voorzien in de behoefte aan kritieke grondstoffen, zegt Bally. Een aanzienlijke invoer blijft voorlopig nodig. ‘We zitten in een overgangsperiode naar meer duurzaamheid en meer onafhankelijkheid. Dat vraagt tijd.’

In die tussentijd wil KBC als vermogensbeheerder zijn morele verantwoordelijkheid met betrekking tot strategische grondstoffen niet van zich afschuiven, zegt Bally. ‘We beleggen niet in mijnbouwers die thermische steenkool ontginnen. Die zijn en blijven strikt uitgesloten voor al onze actief beheerde fondsen. Overige mijnbouwers, die voldoen aan onze strikte screeningscriteria, kunnen we vanuit investeringskant wel ondersteunen.’