Afstand en omzetting van vruchtgebruik

Misschien hebt u na een erfenis het vruchtgebruik of de blote eigendom verkregen van een goed. Of hebt u zelf in het kader van een successieplanning een goed aan uw kinderen geschonken met voorbehoud van vruchtgebruik.

De vruchtgebruiker mag dan het goed gebruiken, beheren als een goede huisvader en ervan genieten, maar mag er niet alleen over beschikken.

Ook de blote eigenaar heeft niet de volle eigendom, want het gebruiks- en genotsrecht is voor de vruchtgebruiker. Tenzij anders werd overeengekomen heeft hij het recht om over het goed te beschikken, bv. te verkopen of te schenken, maar de nieuwe eigenaar moet de rechten van de vruchtgebruiker respecteren.

Bij het overlijden van de vruchtgebruiker dooft het vruchtgebruik in principe kosteloos uit en gaat het naar de blote eigendom. De blote eigenaar wordt dan volle eigenaar.

Misschien wenst u al tijdens het leven afstand te doen van dit recht, bijvoorbeeld omdat uw verplichtingen als vruchtgebruiker te zwaar worden, u de inkomsten en controle niet langer nodig hebt of u de blote eigenaar de volle eigendom wilt geven.

• Op onroerend goed: als u afstand doet van vruchtgebruik op een onroerend goed, dan kan dat enkel via notariële akte. Uw notaris stelt dan een akte van afstand op waarbij de blote eigenaars niet moeten tussenkomen.
• Op roerend goed: als u afstand doet van vruchtgebruik op een roerend goed is een notariële akte niet verplicht. Deze afstand kan zelfs stilzwijgend gebeuren, op voorwaarde dat de afstand kan afgeleid worden uit feitelijke omstandigheden. Toch blijft het aan te raden deze afstand op papier te zetten.
• Op een KBC-portefeuille: doet u afstand van vruchtgebruik op een KBC-portefeuille, dan hoeft u ons het opgestelde document niet te bezorgen. Uw private banker of wealth manager kan op gezamenlijke vraag van de vruchtgebruiker en de blote eigenaar de vruchtgebruikconstructie beëindigen en de nodige overboekingen doen. 

Fiscaal wordt de afstand van vruchtgebruik niet noodzakelijk belast, maar wanneer de fiscale administratie kan aantonen dat u bij de afstand van uw vruchtgebruik een ‘begiftigingsoogmerk’ hebt, is mogelijk schenkingsrecht of successierecht verschuldigd. De inhoud en bewoordingen van de afstand, alsook de omstandigheden, zullen belangrijk zijn om de fiscale administratie er van te overtuigen dat u andere redenen hebt om uw vruchtgebruik af te staan dan het louter ‘begiftigen’ van de blote eigenaar. U kan zich hiervoor best bij een gespecialiseerde raadgever laten begeleiden.

Het is ook mogelijk om het vruchtgebruik of de blote eigendom om te zetten in volle eigendom.

Om de waarde van het vruchtgebruik te bepalen, wordt onder meer rekening gehouden met de levensverwachting van de vruchtgebruiker, zijn/haar gezondheidstoestand, enz. Jaarlijks worden omzettingstabellen in het Belgisch Staatsblad gepubliceerd waarop de partijen zich kunnen baseren. Zij kunnen onderling ook steeds een andere waarde overeenkomen.

Zijn uw erfgenamen het niet eens over een omzetting van een vruchtgebruik dat zij uit erfenis verkregen? Dan zijn er - naargelang wie de blote eigendom bezit - bepaalde spelregels die bepalen wie de omzetting kan vragen, binnen welke termijn en of u het recht op omzetting kunt ontnemen. Een vruchtgebruik dat niet uit erfenis maar bijvoorbeeld uit schenking afkomstig is, kan mits onderling akkoord van vruchtgebruiker en blote eigenaar altijd worden omgezet.

Fiscaal is er bij een omzetting van vruchtgebruik op een onroerend goed mogelijks verdeelrecht of verkooprecht verschuldigd.

Contacteer dan zeker uw notaris. Hij of zij kan u helpen met de nodige formaliteiten.