Fiscaalvriendelijke planning met een beding van aanwas voor uw roerend vermogen

U bezit samen met een of meerdere partijen een bepaald roerend vermogen (denk bijvoorbeeld aan een beleggingsportefeuille, de aandelen van een vennootschap, een kunstcollectie …). Als een van u overlijdt, wenst u dat het deel van de eerststervende van dit vermogen toekomt aan de langstlevende of langstlevenden. In dat geval kan het beding van aanwas, hierna ook aanwasbeding genoemd, mogelijk een fiscaal voordelige planningstechniek zijn.

Een beding van aanwas kent geen wettelijke definitie. Het is een contract tussen twee of meerdere partijen waarin u overeenkomt dat het aandeel in bepaalde goederen die u samen bezit, automatisch zal toekomen of aanwassen bij de langstlevende of langstlevenden, op het moment dat de eerststervende overlijdt. In wat volgt gaan we ervan uit dat het aanwasbeding tussen twee partijen wordt gesloten.

Achterliggende idee is dat elke deelgenoot een evenwichtige kans heeft om het aandeel van de andere in de goederen te verwerven. Het beding van aanwas wordt dus beschouwd als een kanscontract ten bezwarende titel en niet als een schenking, mits aan een aantal voorwaarden voldaan is.

U kunt voorzien dat de aanwas in volle eigendom, in vruchtgebruik of in blote eigendom gebeurt. Ook kunt u bepalen dat de langstlevende zelf mag kiezen of die al dan niet beroep doet op het aanwasbeding. In dat geval spreken we van een optioneel beding van aanwas.

Een aanwasbeding kan fiscaal een interessante planningstechniek zijn. Onder bepaalde voorwaarden zal het deel van de eerststervende immers zonder successierecht en zonder schenkbelasting bij de langstlevende aanwassen (dit in tegenstelling tot een verkrijging via het wettelijke erfrecht, huwelijkscontract, testament …). De Vlaamse Belastingdienst (VLABEL) vereist hiertoe dat volgende voorwaarden vervuld zijn:

• Het beding van aanwas moet beperkt zijn. Het moet betrekking hebben op welbepaalde, specifieke goederen. Een aanwasbeding voor uw volledig roerend vermogen dat u bij uw overlijden nalaat, of een evenredig deel hiervan is dus niet mogelijk.
• Alle partijen hebben een gelijkaardige levensverwachting. Wie het aanwascontract afsluit, moet in eenzelfde gezondheidstoestand verkeren. Het kan aangewezen zijn een medisch attest toe te voegen. Een groot leeftijdsverschil tussen partijen vormt een struikelblok. De kansen moeten evenwichtig zijn. De gelijkaardige levensverwachting kan ook worden beïnvloed door bijvoorbeeld bepaalde activiteiten die partijen uitvoeren.
• Er moet een gelijkwaardige inleg zijn. Ongelijke overlevingskansen kunnen niet gecompenseerd worden door een ongelijke inleg.

Daarnaast mag er geen sprake zijn van fiscaal misbruik. Zo kan bijvoorbeeld de overstap van een wettelijk stelsel naar een scheiding van goederen, gevolgd door een beding van aanwas beoordeeld worden als fiscaal misbruik.

Zijn de voorwaarden niet vervuld of is er fiscaal misbruik? Dan moet er bij overlijden van een van de partijen successierecht betaald worden op het deel van het vermogen dat aanwast bij de andere partij.

Een beding van aanwas kan nuttig zijn tussen partners als u iets extra aan elkaar wil nalaten. Bijvoorbeeld in de situatie dat u geen of nog geen kinderen hebt. Of u hebt wel kinderen, maar wenst nog niet naar de kinderen te plannen maar wel tussen partners. Zoals u misschien weet hebben kinderen recht op een voorbehouden minimumerfdeel, de reserve. Toch kunnen zij in beginsel het beding van aanwas niet betwisten. Let wel op: voor kinderen uit een vorige relatie ligt dat anders. De rechter zou dan kunnen oordelen dat uw aanwasbeding het minimumerfdeel van uw kinderen aantast.

Zowel feitelijk als wettelijk samenwonende partners kunnen een aanwasbeding voorzien, evenals huwelijkspartners. In het laatste geval kan een aanwasbeding enkel voor aantoonbaar eigen of onverdeeld vermogen. Een beding van aanwas voor gemeenschapsgoederen is niet mogelijk.

Ook tussen bijvoorbeeld broers en zussen die naar elkaar willen plannen, kan deze techniek fiscaal interessant zijn, gezien op een verkrijging op basis van het wettelijk erfrecht of testament hoge successietarieven van toepassing zijn.

Een beding van aanwas voor roerend vermogen kan worden opgemaakt in een onderhands contract dat alle partijen ondertekenen. Een notariële akte is dus niet vereist.

Het is belangrijk om het roerend vermogen betrokken in het aanwasbeding afzonderlijk van uw andere vermogen te beheren. Er mag geen vermenging zijn tussen de verschillende vermogens. Hou daarom de historiek en de nodige bewijsdocumenten bij.

U mag achteraf geen bijstortingen meer doen in een portefeuille die betrokken is in het beding van aanwas. Als het vermogen aangroeit door inkomsten zoals meerwaarden of dividenden, dan vormt dit geen probleem. U voorziet ook best zaakvervanging in uw beding van aanwas.

Voor het verdere beheer van de portefeuilles raden we aan om alle transacties door beide partijen te laten ondertekenen. Wilt u achteraf nog vrij beschikken over het voorwerp van uw aanwasbeding, bijvoorbeeld om hiermee iets te kopen? In principe kan dat, als beide partijen akkoord gaan.

Wilt u een aanwascontract opmaken? Dan raden wij u aan om hiervoor een externe raadgever of notaris te contacteren. Om meer duidelijkheid te krijgen over de fiscale gevolgen van het aanwascontract, kan uw externe raadgever of notaris een ruling aanvragen.

Als u overlijdt, zullen de notaris of de erfgenamen het initiatief moeten nemen om het beding van aanwas te laten uitwerken. Dat gaat niet automatisch.

Uw private banker of wealth manager helpt u graag verder.