De meeste jonge mensen gaan ervan uit dat ze onsterfelijk zijn en staan niet stil bij de zware gevolgen van een eventueel overlijden. Alleenstaand, samenwonend of gehuwd: voor de erfgenamen betekent een overlijden vaak een financiële kater. De gevolgen worden nog versterkt als er één of meer kinderen zijn.
Verdeling erfenis
Zonder eigen regeling via testament wordt uw erfenis verdeeld volgens de regels van de wet.
Bij gehuwden bepaalt de wet dat de blote eigendom van uw erfenis aan de kinderen toekomt en het vruchtgebruik aan de langstlevende echtgeno(o)t(e). Indien de kinderen minderjarig zijn, wordt een vrederechter aangesteld om hun belangen te verdedigen en hun vermogen te beheren en beschermen. De langstlevende ouder moet voor alle beslissingen het akkoord van de vrederechter vragen en kan niet vrij overgaan tot bijvoorbeeld de verkoop van de woning of een ander onroerend goed, dat in mede-eigendom is met de kinderen.
Een goed huwelijkscontract met keuzebeding kan voor deze impasse een uitkomst bieden. Een keuzebeding is een bepaling in een huwelijkscontract tussen de echtgenoten. De langstlevende echtgenoot krijgt daardoor de keuzevrijheid om na overlijden van de partner het gemeenschappelijk vermogen (zowel roerend als onroerend) te verdelen naar eigen wens en kan aanduiden welke goederen aan wie toekomen bijvoorbeeld aan zichzelf of aan de kinderen, in volle eigendom, blote eigendom of vruchtgebruik. De keuze van verdeling moet gemaakt worden binnen 4 maanden na het overlijden van de partner. Dat is ruim voldoende tijd om na het overlijden nog advies in te winnen over de beste verdeling op dat ogenblik. De leeftijd en de toekomstplannen van de langstlevende, de omvang van het vermogen, de familiale situatie en fiscale gevolgen spelen hierbij zeker een rol.
Een keuzebeding moet worden opgemaakt door een notaris. Soms wordt in dezelfde notariële akte een eigen goed, bijvoorbeeld een onroerend goed uit erfenis of schenking, gemeenschappelijk gemaakt, gezien het keuzebeding enkel van toepassing is op gemeenschappelijke goederen.
Bedrijfscontinuïteit
De gevolgen zijn nog erger als er een bedrijfsleider overlijdt. Het bedrijf mist niet alleen de arbeidsprestatie, maar evengoed de kennis en knowhow, en toch dient het verder te worden gerund. De veestapel en de teelten hebben een eigen cyclus en van stilvallen is hier geen sprake.
De langstlevende partner heeft eensklaps veel verschillende zorgen. Naast het verwerken van het rouwproces, dient de continuïteit verzekerd te worden. De meeste vaste kosten lopen door, zowel privé als beroepsmatig en er zijn ook bijkomende kosten van uitvaart en verschuldigde erfbelasting. De familiale onderneming kan geërfd worden tegen gunstige voorwaarden. Op alle bedrijfsmatige gebruikte goederen is een vlak tarief van 3% erfbelasting in rechte lijn van toepassing.
Maar het bedrijf moet nog minstens 36 maanden verder worden uitgebaat. Hierdoor is er nood aan bijkomende arbeid op het bedrijf. Agrobedrijfshulp kan een tijdelijke oplossing bieden, maar vooral omdat het gratis verder helpen door collega bedrijfsleider voor deze laatste ook erg belastend en niet evident is, wordt na een tijdje steeds overgeschakeld op professionele hulp. En arbeid betekent een bijkomende kost.
Door een overlijden worden de financiële tegoeden bij alle banken geblokkeerd en pas na het afleveren van een erfrechtverklaring, al dan niet door een notaris, keert het rekeningverkeer terug naar normaal. Als men dan in het gezin geen financiële oplossing voorzien heeft, wordt het heel moeilijk voor de overblijvende partner. Die moet zijn hele levenswijze drastisch en plots omschakelen. Dat is sowieso al niet gemakkelijk, maar is op zo'n moment nog harder door de emotionele moeilijkheden.
Een tijdelijke overlijdensverzekering kan alvast voor de financiële kant voor een oplossing zorgen. Bij de tijdelijke overlijdensverzekering wordt een op voorhand vastgesteld kapitaal verzekerd dat aan de begunstigde wordt uitgekeerd, als de verzekerde overlijdt vóór einddatum van het contract. Is de verzekerde op deze overeengekomen datum nog in leven, dan gebeurt er geen enkele uitbetaling. De verzekeringsnemer bepaalt zelf hoelang en hoeveel kapitaal moet waarborgen dat het gezin en het bedrijf financieel verder kan. Het overlijden van de verzekerde is de trigger voor de uitbetaling van dit kapitaal, waarbij de langstlevende onmiddellijk over de gelden kan beschikken ongeacht of de rekeningen nog geblokkeerd zijn of niet. Hierdoor wordt de continuïteit van de bedrijfsvoering gegarandeerd.
Neem tijdig maatregelen
Het lijkt eenvoudig maar toch zo moeilijk om eens na te denken wat er zou gebeuren met de naaste omgeving, de bezittingen of het bedrijf bij een plots afscheid. Door op tijd een aantal zaken te regelen kunnen de zware gevolgen voor de achterblijvers enigszins aangepakt worden.
Er zijn oplossingen mogelijk voor het beperken van de financiële, arbeid-technische en erfrechtelijke problemen bij een overlijden. Zij kunnen echter geenszins de diepe emotionele pijn van het rouwproces veranderen, maar wel voor een stuk het financiële leed verzachten.
Meer info? Herbekijk hier de volledige Agronomics-aflevering in samenwerking met Plattelandstv:
